La jaula de oro (2013)
Regie: Diego Quemada-Díez | 102 minuten | drama | Acteurs: Brandon López, Rodolfo Domínguez, Karen Martínez, Carlos Chajon, Héctor Tahuite, Ricardo Esquerra, Luis Alberti, César Bañuelos, Gilberto Barraza, Juan Carlos Medellin, Salvador Ramírez Jiménez, José Concepción Macías, Ramon Medina
De grens tussen Mexico en de Verenigde Staten is wellicht één van de strengst bewaakte overgangen ter wereld. De smokkel in drugs en mensen wordt aan de Amerikaanse kant met harde hand bestreden. De uitzichtloosheid van de landen ten zuiden van de VS, voortgekomen uit corruptie, armoede en vervuiling, nopen de inwoners echter hun geluk elders te beproeven. Het vooruitzicht van eeuwige rijkdom in het beloofde land blijft daardoor veel gelukzoekers trekken. ‘La jaula de oro’ (de gouden kooi) toont de ontberingen van vier dergelijke jonge avonturiers.
De reis is verre van rooskleurig, ondanks de doordachte maatregelen die de vier kinderen voor vertrek hebben getroffen om niet gesnapt te worden. Geld wordt veilig weggewerkt in de zoom van een broek. Opvallende uiterlijkheden worden door de vrouwelijke participante geneutraliseerd. Hun kinderlijke gezichten proberen ze te verbergen achter een masker van zelfstandigheid. De onderlinge communicatie gaat moeilijk, doordat hun afkomst verschillend is. Met gevaar voor eigen leven wagen ze evenwel de overtocht. Zodoende zijn de vier ontheemden in niets anders dan andere vluchtelingen. ‘La jaula de oro’ toont vaker tekenen van deze gaande massamigratie. Ze zijn namelijk niet de enigen die de illegale overstap willen maken. Regelmatig worden de avonturen van het viertal op de trein versneden met beelden van andere reizigers. Het laat zien dat de overtocht inderdaad massaal en saamhorig wordt ondergaan. Helaas doet het ook afbreuk aan de individuele verhalen, die toch aan impact verliezen.
Het verhaal van de vier vluchtelingen komt voort uit een verzameling getuigenissen van echte migranten die geprobeerd hebben de overtocht te volbrengen. Uiteindelijk zijn van veel van die verklaringen passages rechtstreeks overgenomen. Het is zowel de sterkte als de zwakte van de film geworden. Het geeft een accuraat en volledig beeld van de verschrikkingen die de migranten moeten ondergaan. Het tast echter ook de geloofwaardigheid aan. Bovendien worden de personages lege hulzen, gebruikt om het fragmentarische standpunt van de makers neer te zetten.
‘La jaula de oro’ lijkt zich te conformeren aan de huidige Mexicaanse filmcultuur, die het engagement voorop heeft staan. Regisseur Diego Quemada-Diez is bovendien in de leer geweest bij Ken Loach, grootmeester van het sociale drama. De trage cinematografie past daarbij als gegoten. Het rauwe uiterlijk zonder kunstlicht maakt de beproeving effectief zichtbaar. De omgeving speelt daarin een functionele rol. Het geeft niet alleen veel sfeer, maar dient ook als ijkpunt van hun positie ten opzichte van de grens. Maar doordat er zeer weinig dialoog is, blijft de film in grote mate observerend. De afstand tot de personages blijft groot. Veel inkijk in hun psyche is er daardoor niet. ‘La jaula de oro’ is integer en aandoenlijk genoeg om niet al te onpersoonlijk te worden, maar toch wringt het dat de film in alles te alomvattend wil zijn. De potsierlijke voice-over aan het eind is daarbij verre van behulpzaam.
‘La jaula de oro’ is een film die te veel tracht om de universele problemen aan de grens tussen Mexico en de Verenigde Staten aan de kaak te stellen. Dat neemt niet weg dat de film genoeg kracht overhoudt om een intens verhaal te vertellen over vier kinderen die noodgedwongen veel te snel volwassen worden. Jonge vluchtelingen die dromen over sneeuw, als dwarrelende vlokken van vrijheid.
Wouter Los
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 3 april 2014