La llorona (2019)

Regie: Jayro Bustamante | 97 minuten | drama, horror | Acteurs: María Mercedes Coroy, Sabrina De La Hoz, Margarita Kenéfic, Julio Diaz, María Telón, Juan Pablo Olyslager, Ayla-Elea Hurtado, Pedro Javier Silva Lira

De bekende Latijns-Amerikaanse volksvertelling over la Llorona (de ‘huilende vrouw’) gaat over een moeder die haar kinderen zag sterven – of soms zelf gedood heeft – en, huilend, naar ze op zoek gaat, meestal ’s nachts en meestal in de buurt van het water. De precieze toedracht van het verhaal kan variëren per land of regio, maar komt er meestal op neer dat de huilende vrouw ook zelf is gestorven en haar dolende ziel pas rust zal vinden als ze haar kinderen gevonden heeft. In de tussentijd boezemt ze angst in door wraak te nemen op andermans kinderen.

Het water dat haar vaak omringt kan slaan op haar tranen maar ook op de rivier waarlangs zij traditioneel verschijnt – vaak de Rio Grande. Talloze liederen, verhalen en beeltenissen bestaan er over ‘de huilende’, en aan die reeks van vertellingen heeft de Guatemalteekse regisseur Jayro Bustamante nu zijn versie toegevoegd. Een eigentijdse, politieke en ook verrassend griezelige versie. De setting is het Guatemala van nu, met op de achtergrond een grote rechtszaak waarin oud-legeraanvoerder Enrique Monteverde schuldig wordt bevonden voor zijn aandeel in de genocide, maar door een fout vrijuit gaat. De oude Monteverde is akelig accuraat geportretteerd naar de in 2013 veroordeelde maar in 2018 overleden ex-dictator Efraín Ríos Montt. We beginnen het verhaal door de ogen van het gezin van de inmiddels bejaarde Monteverde die zich, samen met zijn rigide vrouw en steeds sterker aan haar ouders twijfelende dochter, na de uitspraak in zijn riante villa schuil moet houden omdat buiten honderden woedende betogers protesteren tegen de onterechte vrijspraak.

Wanneer het voltallige huishoudelijke personeel – allen afkomstig van Maya-gemeenschappen in de buurt – na de vrijspraak besluit op te stappen; niet meer te werken voor de man die verantwoordelijk is voor de moord op hun ouders en grootouders, zit de familie met een probleem. Alleen de vaste ‘hoofd huishoudster’, die al decennia voor de familie werkt, blijft. Zij weet met moeite een nieuwe bediende te ronselen, de mysterieuze maar beeldschone Alma (María Mercedes Coroy, ook de ster in Bustamantes ‘Ixcanul’). Vanaf de dag dat zij in dienst komt begint het gruwelijke verleden van de familie zich te wreken. De bovennatuurlijke problemen beginnen klein, Monteverde hoort ’s nachts geluiden (gehuil), maar zijn vrouw en dochten wijten dat nog aan zijn beginnende dementie. Al snel volgen de onheilspellende gebeurtenissen elkaar op, en steeds heeft Alma er een rol in. Ook water staat centraal in het steeds griezeliger verloop van het verhaal – Alma en de kleindochter van Monteverde in het zwembad of in de douche, druipende haren, natte vloeren. Later zullen we begrijpen waarom Alma onlosmakelijk en tragisch verbonden is met het water. De familie krijgt steeds meer vragen bij de in mysterie gehulde Alma, maar ook bij het werkelijke aandeel van pater familias Monteverde in het verleden van hun land.

Het is geen vreemde keuze van de geëngageerde filmmaker Bustamante (die we kennen van bescheiden hits ‘Ixcanul’ uit 2015 en ‘Temblores’ uit 2019), om de derde film in zijn nationaal-politieke drieluik te baseren op deze legende. Het verhaal van de ‘huilende vrouw’ wordt vaker in verband gebracht met de massamoord op de oorspronkelijke bevolking van Latijns-Amerika met de komst en kolonisatie van de Europeanen. De link naar de zo recente genocide in Guatemala, die plaatsvond tijdens de burgeroorlog van 1960 tot 1969, is snel gelegd. Onder leiding van legerleider Ríos Montt werden begin jaren ‘80 tienduizenden mensen vermoord, vrijwel allemaal onder de Maya-bevolking.

Bustamante weet al deze geschiedenis en symboliek vanzelfsprekend te verweven in een aangrijpende vertelling die de kijker vaak op het verkeerde been zet. Af en toe liggen de verwijzingen er wat dik bovenop, maar daarvoor is het bij uitstek niet-subtiele horrorgenre dan ook slim gekozen door Bustamante. Door de film een hevige maar geloofwaardige spanning mee te geven, hoeft de politieke en maatschappelijke lading ook niet subtiel te zijn, en mag je als kijker griezelen om het bovennatuurlijke en gruwelen over het oh zo waargebeurde tegelijk. Een bijzonder overtuigende combinatie.

Ruby Sanders

Waardering: 4

VOD-release: 11 juni 2020 (Picl)
VOD-release: 2 juli 2020 (Ziggo, KPN, Pathé Thuis en Cinemember)
DVD-release: 23 oktober 2020