La nuit américaine (1973)

Regie: François Truffaut | 116 minuten | komedie, drama | Acteurs: Jacqueline Bisset, Valentina Cortese, Dani, Alexandra Stewart, Jean-Pierre Aumont, Jean Champion, Jean-Pierre Léaud, François Truffaut, Nike Arrighi, Nathalie Baye, Maurice Seveno, David Markham, Bernard Menez, Gaston Joly, Zénaïde Rossi, Xavier Saint-Macary, Marc Boyle, Walter Bal, Jean-François Stévenin, Pierre Zucca

François Truffauts ‘La nuit américaine’ (‘Day for Night’) (1973) werd alom geprezen door de pers bij haar première en pakte de Oscar voor beste buitenlandse film in 1975. De Amerikaanse filmcriticus Roger Ebert vindt het zelfs de beste film over film ooit gemaakt. Echter, niet iedereen deelt dit enthousiasme. Het verhaal gaat dat Nouvelle Vague collega-regisseur en vriend Jean-Luc Godard woedend weg is gelopen tijdens een vertoning van ‘La nuit américaine’, omdat hij het als één grote leugen beschouwt.

‘La nuit américaine’ is nochtans geen zware kost. De film gaat over het wel en wee tijdens de opnames van een dertien in een dozijn melodrama, getiteld Je Vous Présente Paméla (‘Ik wil dat je Paméla ontmoet’). Daarin stelt een zoon zijn Britse verloofde aan zijn ouders voor en vallen vervolgens de verloofde en zijn vader als een blok voor elkaar. Maar ook de film over de film ontsnapt niet aan clichés. Je hebt de serieuze regisseur, gespeeld door Truffaut zelf; de withete producer, die zich alleen maar druk maakt over geld en diva-gedrag; de oudere actrice op de set, die zich een slag in de rondte drinkt; en de rijzende ster, die meer met zichzelf bezig is dan met de film. Daarnaast zijn er nog talloze rolletjes voor mensen ‘achter de schermen’, zoals scriptgirls, kostuumontwerpers, stuntmannen, enzovoorts. Door middel van korte, puntige scenes, waarin passie en afgunst veelal centraal staan, verbindt ‘La nuit américaine’ alle mensen op de set met elkaar.

Ondanks al deze clichés heeft ‘La nuit américaine’ toch veel verrassingen voor de kijker in het verschiet. Niet iedereen is zoals hij of zij op het eerste gezicht lijkt. Zo komt de grote buitenlandse ster Julie Baker, vertolkt door de Britse actrice Jacqueline Bisset, net terug van een breakdown bij haar vorige project. Echter, deze keer is ze een van de meest stabiele personen op set en houdt ze sommige collega’s op het rechte pad: alles voor de film, zoals ze zelf beaamt. Bovendien vraagt ze zich hardop af of filmmakers films niet belangrijker vinden dan het leven?

‘La nuit américaine’ is tevens een liefdesbrief aan de vluchtige schoonheid van cinema. Als na verwoede pogingen en omwisseling van kat-acteur, het eindelijk lukt om het diertje te laten drinken van een bordje met melk, komt er spontaan applaus van iedereen aanwezig op de set, inclusief de diva’s. Iedereen weet tenslotte: er zijn maar twee dingen moeilijker te regisseren dan mensen, en dat zijn baby’s en dieren.

Dit sterk staaltje meta-cinema is meer ontspannen dan Godards meta-cinema. Denk aan ‘Le mépris’ (1963) – hoewel briljant en op het scherpst van de snede, deze film brandt zowat de hele industrie af. Godard spaart daarin niemand, inclusief zichzelf. Maar deze ernst kan tegen je werken. ‘La nuit américaine’ is makkelijker weg te kijken dan bijna elke film van Godard, inclusief zijn ‘luchtigere’ werken zoals ‘Pierrot le fou’ (1965). Dat is wat Truffaut probeerde te bereiken met deze liefdesbrief aan zijn roeping: film is iets tussen ernst en lichtheid.

Als reactie op Godards resolute afwijzing van ‘La nuit américaine’ schreef Truffaut een lange kritische brief over het werk van zijn vriend. Hierna hebben de twee elkaar nooit meer gezien (Truffaut overleed in 1984).

Roy van Landschoot

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 27 september 1973