La religieuse (2013)

Regie: Guillaume Nicloux | 114 minuten | drama | Acteurs: Pauline Etienne, Isabelle Huppert, Louise Bourgoin, Martina Gedeck, Françoise Lebrun, Agathe Bonitzer, Alice de Lencquesaing, Gilles Cohen, Marc Barbé, François Négret, Lou Castel, Nicolas Jouhet, Pascal Bongard, Pierre Nisse

‘La religieuse’ is een degelijk gemaakt, maar ook tam drama over het leven van de jonge Suzanne, die uit een gegoede familie komt en halverwege de 18e eeuw naar het klooster wordt gestuurd om haar twee oudere zussen meer kans te geven op een goed huwelijk. ‘La religieuse’ drijft vooral op het sterke acteerwerk van hoofdrolspeelster Pauline Etienne als de ongelukkige Suzanne, die door haar familie gedwongen wordt om non te worden. Het is niet moeilijk mee te leven met de expressieve gezichtsuitdrukkingen van Etienne en ze zet de rol van diep gelovig meisje dat bij aanvang vooral slachtoffer is van haar omgeving, maar langzaam maar zeker een eigen wil ontwikkelt om zich te ontworstelen aan hetgeen haar door anderen wordt opgelegd, ijzersterk neer.

Regisseur Guillaime Nicloux laadt veel verantwoordelijkheid op Etienne’s schouders om de hele film te dragen, maar zij weet dat op een uitmuntende manier te doen. Haar Suzanne krijgt veel ellende te verduren: bedrog door haar familie, mishandeling en de ongewilde lesbische avances van één van haar moeders-overste. Nicloux bewerkte de roman van Verlichtingsfilosoof Denis Diderot (1713-1784) zelf, maakte van Suzanne een meer moderne “heldin” en paste ook het einde wat aan.

‘La religieuse’ ziet er onberispelijk uit: prachtige kostuums en locaties, van romantisch aandoende landhuizen tot de kille, kale muren van het klooster. Toch wil de film maar niet sprankelen, ondanks de acteerkanonnen waarover de makers konden beschikken. Naast Etienne’s knappe hoofdrol als Suzanne, valt ook vooral Louise Bourgoin op als de sadistische moeder-overste Christine. Françoise Lebrun speelt haar voorgangster als abdis, die weliswaar aardiger is voor Suzanne, maar ook niet helemaal zonder smetjes is. De onnavolgbare Isabelle Huppert voegt weer een memorabel personage toe aan haar cv, ook al duikt ze pas in het laatste halfuur van de film op. Het is wel enigszins misleidend dat Huppert zo’n prominente vermelding krijgt, terwijl ze eigenlijk helemaal geen grote rol heeft. Maar Huppert zou Huppert niet zijn als er niet alles uit zou halen en laat een blijvende indruk achter. Zo draait ‘La religieuse’ vooral om sterke vrouwenrollen, die elk op hun eigen manier onderstrepen dat er van alles mis was in de Franse standensamenleving én vooral binnen de instituten van de Rooms-Katholieke Kerk.

‘La religieuse’ kent een curieuze ontstaansgeschiedenis, omdat het oorspronkelijk een grap die Diderot uithaalde met zijn goede vriend de Markies de Croismare. Diderot probeerde de Croismare terug naar Parijs te lokken met een aantal verzonnen brieven van de non Suzanne over hoe vreselijk ze behandeld werd in haar klooster. Diderot had zich laten inspireren door een waargebeurd incident met een non die afstand wilde doen van haar geloften. Diderot’s “grap” had niet het gewenste effect, omdat de markies helemaal niet naar Parijs terugkwam, maar hoffelijk de niet bestaande non een schuilplaats in zijn huis in Normandië aanbood. Gelukkig kon de Croismare lachen om het voorval toen het uitkwam en Diderot bewerkte de fictieve brieven van Suzanne om tot een roman, die hij tijdens zijn leven een aantal keren aanpaste, Uiteindelijk zou ‘La religieuse’ in 1796, na Diderots overlijden, worden gepubliceerd. Het was een harde aanklacht tegen de praktijken om kinderen naar het klooster te sturen (door geldgebrek of om andere redenen) en tegen de corruptie binnen de Rooms-Katholieke Kerk.

In 1966 werd het boek voor het eerst verfilmd, met Anna Karina in de hoofdrol, en waar de Kerk furieus op reageerde met een verbod en uitgebreide protesten. Waar Didero’s roman schandaal opriep, evenals de filmversie uit 1966, is het hedendaagse filmpubliek waarschijnlijk niet meer onder de indruk van de wijze waarop de Rooms-Katholieke Kerk in het verleden met de nonnen in hun rangen opgaat. Dit is een handicap voor de filmmakers: het is schokkend welke vernederingen en ellende Suzanne moet ondergaan, maar het levert geen nieuwe inzichten of verrassende invalshoeken op.

Daarmee is ‘La religieuse’ een sterk geacteerd drama, waarbij de film voor het grootste deel aan Denis Diderots posthume roman uit 1796 houdt, maar die wel de vraag oproept of het niet een overbodige remake is van de gelijknamige versie uit 1966.

Hans Geurts

Waardering: 3

Bioscooprelease: 18 april 2013
DVD-release: 3 september 2013