Lapsis (2020)
Regie: Noah Hutton | 108 minuten | drama, thriller | Acteurs: Dean Imperial, Madeline Wise, Babe Howard, Ivory Aquino, Dora Madison, James McDaniel, Frank Wood, Arliss Howard, Violet Adams, Jason Babinsky, Kim Blacklock, Alex Breaux, Beau Davidson, Caroline Duncan, Sam Gilroy
Met de steeds verdergaande technologische ontwikkelingen, is het lastig in te schatten hoe ons leven er in de nabije toekomst uit komt te zien. Kunnen we straks overleden geliefden klonen zodat ze virtueel blijven voortleven? Wordt iemands sociale status straks bepaald door hoeveel punten of likes hij of zij online verdient? Dit soort niet eens zo heel vergezochte toekomstbeelden werden door Charlie Brooker uitgewerkt in zijn fascinerende serie “Black Mirror”, maar inspireert ook anderen. De snelle technologische ontwikkelingen in de 21e eeuw, en hoe deze de werkelijkheid beïnvloeden, dreven de talentvolle jonge filmmaker Noah Hutton (zoon van acteurs Timothy Hutton en Debra Winger) tot het maken van ‘Lapsis’ (2020), een film die zich niet zomaar in een hokje laat duwen. Een basis van sciencefiction wordt vermengd met een flinke scheut sociaal-maatschappelijk drama en dat wordt afgetopt met een vleugje zwarte humor. Thema: hoe de techreuzen (hier is het een fictief bedrijf, maar vul gerust Google, Amazon of Microsoft in) met de dag machtiger worden, waardoor de gewone man gedwongen wordt om aan te haken, om zo niet de boot te hoeven missen. Vervolgens wordt hij als een speelbal volledig uitgeknepen door diezelfde technologische grootmachten. Ook de natuur moet eraan geloven in ‘Lapsis’, al lijkt niemand daar echt een punt van te maken.
Hoofdpersoon in ‘Lapsis’, dat zich afspeelt in een alternatieve werkelijkheid, is Ray (Dean Imperial), een simpele goedzak die lange tijd heeft geweigerd om mee te gaan in de vaart der volkeren. Kwantumcomputers maken steeds meer de dienst uit, maar Ray moet er niks van hebben. Gevolg daarvan is dat hij bijvoorbeeld omkomt in de parkeerboetes omdat hij simpelweg weigert de behorende kwantumsoftware te gebruiken. Hij heeft zich altijd kunnen redden met een eenvoudig baantje bij de afdeling ‘Lost Luggage’ op het plaatselijke vliegveld, maar hij voelt steeds meer noodzaak om zijn principes overboord te gooien. De belangrijkste reden is zijn jongere broer Jamie (Babe Howard), voor wie hij zorgt en die gebukt gaat onder een nieuw soort chronisch vermoeidheidssyndroom. Er bestaat een behandeling voor, maar die kost enorm veel geld. Een snelle manier om geld te verdienen – veel sneller dan koffers verplaatsen op het vliegveld – is ‘cabling’. Het werk wordt met flitsende promotiefilmpjes aangekondigd: je bent lekker bezig in de buitenlucht, waar je kabels afrolt van grote haspels. Je verplaatst je van de ene kwantumlocatie naar de andere, door beboste gebieden. Een kind kan de was doen, en er staat een flinke zak geld tegenover. De kabelaars krijgen allemaal een apparaatje mee dat precies bijhoudt hoeveel ze gelopen hebben en hoeveel ze daarmee hebben verdiend, maar dat tevens aangeeft wanneer het tijd is om te rusten en wanneer ze naar de wc mogen (3x per 24 uur!). Hoe sneller de kabelaars de afstand afleggen, hoe hoger ze op de ladder opklimmen (wat weer betere beloningen oplevert). Ze moeten we rekening houden met robotjes die dezelfde route afleggen ‘op de automatische piloot’; kruist zo’n robotje je pad dan kun je je betaling wel vergeten.
Ray, die via een tussenpersoon de baan krijgt toebedeeld, ontvangt een apparaatje en een gebruikersnaam die al door een ander gebruikt zijn. Hij maakt voor een nieuweling dan ook verrassend snel progressie en dat wekt argwaan bij de andere kabelaars. Wie de persoon was die eerder dit apparaatje gebruikt heeft en waarom de anderen hem met de nek aankijken zodra ze zijn gebruikersnaam horen, is voor Ray een raadsel. Alleen de mysterieuze Anna (Madeline Wise) gunt hem het voordeel van de twijfel. Zij vertelt de nieuweling over de keerzijde van het werk: de rivaliteit en competitie tussen kabelaars, de fysieke uitputting, het gebrek aan medische zorg. De kabelaars worden volkomen uitgeknepen en met een beetje pech kruist net voor je de eindstreep bereikt een robot je pad en is al je inspanning voor niks geweest. Anna vertelt hem over de illegale manieren die kabelaars bedacht hebben om de robotjes te slim af te zijn+ een metafoor voor werknemers die in actie komen om hun mensonterende werkomstandigheden een halt toe te roepen.
Een sciencefictionfilm die zich in een parallelle realiteit plaatsvindt. De wereld van ‘Lapsis’ is een herkenbare, zij het met vervreemdende elementen. Maar tegelijkertijd ook weer niet zó vervreemdend dat we ons er niets bij kunnen voorstellen. Deze film werkt het beste als een bijtende satire op de expansiedrift van technologiereuzen en het gevaar van het altijd maar willen meeliften op technologische ontwikkelingen. In zekere zin is ‘Lapsis’ vergelijkbaar met het werk van Ken Loach, de Britse grootmeester van het ‘kitchen sink drama’. De parallellen die je kunt trekken tussen deze film en bijvoorbeeld ‘Sorry We Missed You’ uit 2019 zijn legio. Maar waar Loach zijn drama op overtuigende wijze menselijk en invoelbaar maakt, ligt in ‘Lapsis’ de nadruk eerder op satire.
Hoofdpersoon Ray is weliswaar een sympathiek figuur, maar hij neigt wel een beetje naar een karikatuur. De intense emotionele betrokkenheid blijft uit. Voor het verhaal geldt dat Hutton wat blijft steken in goede ideeën. Op het gebied van originaliteit en inventiviteit scoort de film zeker punten, maar het verhaal zelf blijft vaag en het einde laat je niet met een bevredigd gevoel achter. Hutton lijkt heel veel te willen delen over misstanden op het sociale en maatschappelijke vlak, maar zegt uiteindelijk maar weinig wat we niet allang wisten. ‘Lapsis’ is een aardige en vermakelijke satire op kapitalistische slavernij, die met een origineel uitgangspunt in gang wordt geslingerd maar uiteindelijk de belofte niet helemaal waarmaakt door een gebrek aan diepgang, duiding en menselijkheid.
Patricia Smagge
Waardering: 3
Speciale vertoning: Imagine Filmfestival 2021
Bioscooprelease: 12 augustus 2021