Le couperet (2004)
Regie: Costa-Gavras | 118 minuten | drama, komedie, misdaad | Acteurs: José Garcia, Karin Viard, Geordy Monfils, Christa Theret, Ulrich Tukur, Olivier Gourmet, Yvon Back, Thierry Hancisse, Olga Grumberg
Het doel heiligt de middelen…toch? Iedereen zal er anders over denken, maar ‘Le couperet’ laat er geen twijfel over bestaan. Op een prachtige manier laat Costa-Gavras zien hoe wanhopig en onzeker je kunt worden wanneer je ontslagen wordt en na drie jaar nog steeds geen fatsoenlijke nieuwe baan hebt bemachtigd. Zó wanhopig dus, dat je naar alle middelen grijpt om dat doel te bereiken. Voor Bruno Davert is dat middel de SS-Luger van zijn overleden vader.
Zo klungelig en onervaren als Bruno overkomt wanneer hij gaat oefenen met schieten in het bos, zo vastberaden en kil beraamt hij zijn moorden. Via een trucje bij de post komen er sollicitaties bij hem terecht van mensen die eventueel in aanmerking zouden komen voor de functie waar hij op aast. Zijn zoon heeft hem een promotie DVD laten zien van het papierbedrijf Arcadia, en Bruno is ervan overtuigd dat de man die te zien is zijn baan heeft gejat.
‘Le couperet’ opent met een scène die toonaangevend is voor de rest van de film. De man die door Bruno wordt aangereden omdat hij geen kans ziet hem neer te schieten, is in feite al het derde slachtoffer. Maar Costa-Gavras heeft ervoor gekozen dit als eerste te laten zien, en vervolgens alles wat zich daarvoor heeft afgespeeld door middel van flashbacks te vertonen. Na de derde moord gaat Bruno twijfelen aan zijn daden, omdat het volgens hem het ergste is wat hij ooit gedaan heeft. In een ‘Chinees-Japanse! …dus nog beter dan alleen Japanse’ digitale voicerecorder biecht hij zijn moorden op en sluit af met de boodschap dat hij zichzelf van het leven zal beroven. ‘Gelukkig’ herpakt hij zich.
Costa-Gavras schetst een omgeving die het voor Bruno niet makkelijker maakt te doen wat hij van plan is. Wanneer hij uit noodzaak en onverwacht een dubbele moord pleegt, lijkt iemand anders daar de schuld van te krijgen en wil hij alles aan zijn vrouw en kinderen vertellen omdat hij daar niet mee kan leven. Maar zo moeilijk als het is om de mensen te vermoorden, zo makkelijk lijkt hij ermee weg te komen. Want de verdachte springt live op tv uit een raam. Opgelost dus.
Op die luchtige manier wordt het hele verhaal verteld, en dat maakt het er alleen maar beter op. Want lijkt Bruno zich te verraden door te zeggen dat er in de wijk van de moorden een huis te koop staat (wat hij natuurlijk niet kan weten zonder er geweest te zijn), dan lost hij dat op een komische en bijna wrange wijze op door vervolgens te verduidelijken dat hij het huis van de slachtoffers bedoelt. En wanneer hij zijn auto beschadigt met de aanrijding van het derde slachtoffer en bang is dat de politie achterdochtig zal worden, rijdt hij doodleuk bovenop een vrachtwagentje waarvan hij vervolgens de bestuurder ook nog een schuldgevoel weet aan te praten.
Maar de geheime activiteiten van Bruno eisen hun tol op zijn gezinsleven. Zijn vrouw wil met hem naar de psychiater omdat ze niet met hem kan communiceren, en zijn zoon wordt opgepakt wegens diefstal. Bruno laat zich niet uit de weg slaan en met dezelfde vastberadenheid doorzoekt hij de hele kamer van zijn zoon om de stapels gestolen software te dumpen. Hij lijkt eerder blij dat de politie niet voor hem komt. Maar dit is schijn, want wanneer hij toch bezoek krijgt van een inspecteur die zegt dat het opvallend is dat de moordenaar een oud en slecht wapen gebruikt, ziet Bruno zich genoodzaakt zijn moorden anders te plegen.
Stommiteiten en grappige situaties benadrukken de klungeligheid en onervarenheid van Bruno, en relativeren het toch vrij zware onderwerp van de film. Ze laten ook zien dat Bruno eigenlijk geen echte killer is, maar een man vol emotie die geen andere uitweg ziet om zijn gezin te redden. En José Garcia weet dat op een schitterende manier uit te drukken. De blijdschap wanneer hij te horen krijgt dat een concurrent ergens anders een baan heeft gevonden, de schaamte wanneer hij met zijn slachtoffers spreekt over de situatie waarin zij verkeren en de agressiviteit wanneer hij zich inbeeldt dat zijn vrouw het met zijn psychiater doet: van deze man kunnen we nog een hoop verwachten…mits hij werkzaam kan blijven!
Dus: heiligt het doel de middelen? Voor Bruno wel, want zijn baan bij Arcadia zal hij uiteindelijk krijgen. Misschien is het ook passender om af te sluiten met ‘misdaad loont’. Maar wie zegt dat er niet meer seriemoordenaars op zoek zijn naar een échte baan?…
Julien van Alphen
Waardering: 4
Bioscooprelease: 15 december 2005