Le procès – The Trial (1962)

Regie: Orson Welles | 118 minuten | drama, fantasie, thriller | Acteurs: Anthony Perkins, Jeanne Moreau, Romy Schneider, Elsa Martinelli, Suzanne Flon, Orson Welles, Akim Tamiroff, Madeleine Robinson, Arnoldo Foà, Fernand Ledoux, Michael Lonsdale, Max Buchsbaum, Max Haufler, Maurice Teynac, Wolfgang Reichmann

’s Ochtends vroeg treft Josef K. in zijn huurkamer een paar politiemannen in burger aan die hem op agressieve toon van alles vragen, maar hem elk antwoord weigeren. Alles wat hij tegen hen zegt, wordt uit zijn verband getrokken en vervolgens leggen ze hem die uit hun verband getrokken uitspraken op beschuldigende toon voor. Hij probeert steeds wanhopiger te achterhalen waarvan hij dan beschuldigd wordt, op wiens instigatie zijn arrestatie plaatsvindt en waarom er een proces tegen hem wordt aangespannen. Net als bij drijfzand brengt elke beweging die hij maakt hem slechts dichterbij zijn terechtstelling.

Als boekverfilming is ‘Le Procès’ niet geslaagd. De sfeer in het boek van Franz Kafka is rustig en tot op zekere hoogte laconiek waardoor je als lezer net als Josef K. steeds blijft denken dat zoiets absurds toch niet echt kan plaatsvinden, net zolang totdat het te laat is om nog verbetering in de grimmige situatie te brengen. Je voelt de strop langzaam aantrekken en een beklemmende benauwdheid vermengd met de ongefundeerde hoop op een goede afloop maakt zich van de lezer meester.

Orson Welles heeft voor een veel te dramatische aanpak gekozen. Zorgden de vreemde camerastanden en het ontwrichtende effect van schaduw en licht in zijn ‘Touch of Evil’ (1958) de kijker hartkloppingen en gierende zenuwen, hier zijn ze verworden tot een goedkope truc om de armoede aan een goed uitgewerkt plot te verhullen. Een waar bombardement aan diepzinnige symboliek wordt over de kijker uitgestort zonder dat je je werkelijk met het droevige verhaal van Josef K. kunt identificeren.

Ook de acteerprestaties vallen tegen. Josef K. wekt in het boek medeleven door de hulpeloze manier waarop hij zich als kleine eenling tegenover een almachtig systeem staande probeert te houden dat hem zonder pardon opslokt. Iedereen die wel eens in een bureaucratische molen verzeild is geraakt waarin de ene absurditeit zich bovenop de andere stapelt, zal sympathie voor deze dappere David hebben. Maar Anthony Perkins wekt alleen maar ergernis met zijn geweeklaag en zelfmedelijden. Jammerend als een oude zeur gaat hij uiteindelijk ten onder en dat is voor de kijker bijna een opluchting. Ook Orson Welles speelt zijn rol van advocaat met een zo zwaar aangezette symbolische symboliek dat een mens er doodmoe van wordt. Arme Josef K. en arme Kafka.

Diana Tjin-A Cheong

Waardering: 2

Bioscooprelease: 23 mei 1963