Le samouraï (1967)
Regie: Jean-Pierre Melville | 105 minuten | actie, drama, misdaad | Acteurs: Alain Delon, François Périer, Nathalie Delon, Cathy Rosier, Jacques Leroy, Michel Boisrond, Robert Favart, Jean-Pierre Posier, Catherine Jourdan, Roger Fradet, Carlo Nell, Robert Rondo, André Salgues, André Thorent, Jacques Deschamps
Jean-Pierre Melville is een belangrijke regisseur geweest in het actie-misdaad genre. Met zijn films heeft hij bekende regisseurs van nu zeer beïnvloed, zoals (hoe kan het ook anders) Quentin Tarantino, maar ook opvallend veel Aziatische regisseurs als Ringo Lam, John Woo en Johnnie To. Dat laatste is, wanneer je de films van die regisseurs ziet, absoluut onmiskenbaar, meer nog dan bij Tarantino.
Het zit hem in het gegeven dat het karakter van de films niet alleen op geweld is gebaseerd, maar ook op een heel specifieke toon en sfeer. Een sfeer die bepaald wordt door een vaak zwijgzame, erg op zichzelf zijnde held, bij wie blikken meer zeggen dan woorden. Eigenlijk zijn het films noir, met een wereld die donker en hardvochtig is, wat zowel terugkomt in de personages als in de letterlijke beelden. Emotie in de onderlaag is een belangrijk aspect van dit soort films, wat van de acteurs iets meer vraagt dan alleen oppervlakkige b-film overdracht en wat die films dan ook direct uittilt boven het gemiddelde.
Zoals Scorsese zijn ‘musen’ heeft, waaronder Robert De Niro en Leonardo DiCaprio, heeft Melville naam gegeven aan de carrières van Lino Ventura, Alain Delon en (ook een beetje aan) Jean-Paul Belmondo. Alain Delon is de hoofdfiguur van ‘Le Samouraï’, een rol die hem op het lijf geschreven lijkt. Zoals gezegd vraagt de rol niet zo veel van hem op tekstgebied, maar des te meer van zijn non-verbale acteervermogens, hier vormgegeven als ‘stille wateren hebben diepe gronden’; in de eerste tien minuten van de film wordt niets gezegd, een geniale sequentie. Verder werden risicovolle scènes door de acteur zelf gedaan.
Wat aardig is om te weten is dat Melville, die na de oorlog geen licentie kreeg om te mogen regisseren, als onafhankelijk regisseur zijn eigen aanpak ontwikkelde, wat onder andere betekende dat hij geen studiodecors gebruikte, maar als een van de eerste regisseurs op echte locaties filmde. Dit versterkte de realistische toon van de film, die verder voortkomt uit Melville’s ervaringen in de oorlog, waarin hij, als joodse man op de vlucht voor de Duitsers, actief werd in het leger en in het verzet. Het film noir aspect van de film, de harde, realistische toon en een solitaire, teruggetrokken held, zijn ook aspecten die rechtstreeks terug te voeren zijn op Melville’s oorlogsverleden.
De eigenzinnige regie, de vormgeving, het realistische, droge geweld en de algehele toon van de film, zijn van grote invloed geweest op ongetwijfeld nog veel meer regisseurs dan de al eerder genoemde. Jim Jarmusch’ ‘Ghost Dog: The Way of the Samurai’ is zo’n film die vrij letterlijk op ‘Le Samouraï’ is gebaseerd. Er wordt zelfs beweerd dat Melville aan de wieg heeft gestaan van de Nouvelle Vague. Het mag duidelijk zijn dat ‘Le Samouraï’ een klassieker is, in alle aspecten. Een film die je als liefhebber gezien moet hebben.
Arjen Dijkstra