Le vieux fusil (1975)

Regie: Robert Enrico | 103 minuten | drama, oorlog, thriller | Acteurs: Philippe Noiret, Romy Schneider, Jean Bouise, Joachim Hansen, Robert Hoffmann, Karl Michael Vogler, Caroline Bonhomme, Catherine Delaporte, Madeleine Ozeray, Daniel Breton, Jean-Paul Cisife, Antoine Saint-John, Maurice Bes, Bernard Bireaud, Jean Le Boulbar, Patrick Caillard, Daniel Celich, Patrick Clément, Gérard Dauzat, Anne Debrettys, Hermine Delysle, Jean-Pierre Garrigues, Jean Hache, Jean-Louis Hebre, Olivier Lefort, Roland Neunreuther, Claude Marcan, Marie-France Mignal, Micheline Sarto, Alain Soreil, Christian Teyras, Marie-Blanche Vergnes

In 1975 ontving ‘Le vieux fusil’ 3 Césars, de Franse tegenhanger van de Oscars. Een voor beste film, een voor beste acteur, en een voor beste geluid. Deze wraakfilm, die alle ingrediënten bevat om een klein meesterwerk te zijn is desondanks in de obscuriteit geraakt. Robert Enrico’s thriller in Tweede Wereldoorlogsetting is een angstaanjagend realistische kijk op een man die tot het uiterste gaat om zich te wreken. Hard, eerlijk en ontroerend.

Frankrijk 1944, Julien Dandieu (Philippe Noiret) is een chirurg in Montauban en wordt dagelijks geconfronteerd met het geweld van de oorlog. Als hij hoort dat een Duitse divisie zich gaat stationeren in het dorp vreest hij voor de veiligheid van zijn familie. Hij stuurt zijn vrouw Clara Dandieu (Romy Schneider) en zoon naar een kasteel achter het dorp. Na een week komt hij langs en ontdekt dat zijn vrouw en zoon vermoord zijn door een kleine groep Duitsers die hun intrek hebben genomen in het kasteeltje. Door middel van een flashback leren we dat zijn zoon is neergeschoten en zijn vrouw levend verbrand. Wat doet een man die alles verliest wat hij liefheeft? Die knapt. Dus Julien knapt en besluit elke Duitser in het kasteel te vermoorden. Dit doet hij niet in blinde furie, maar met beheerste woede en zijn intellect. De opzet en uitvoering van zijn wraak wordt af en toe onderbroken door flashbacks van Julien over zijn vrouw. Hoe ze elkaar tegenkwamen, hoe de geboorte van hun zoon het huwelijk heeft beïnvloed, en de langlopende onzekerheden van Julien ten opzichte van zijn vrouw.

‘Le vieux fusil’ portretteert het oog om oog, tand om tand-principe en is bij vlagen erg gewelddadig – misschien een van de redenen waarom de film internationaal weinig aandacht heeft gekregen. Toch gaat er een indrukwekkend realisme van uit. Deze man, die niets te verliezen heeft, wil alleen nog maar wraak, maar is geen pistolenheld. Ook is er geen sprake van een vooropgezet plan tegen Julien, zoals in collega wraakfilm ‘Oldboy’, waar over het algemeen toch een loopje wordt genomen met de realiteit. Elke fout is fataal, en de kijker zweet mee met Julien terwijl hij door de geheime gangetjes in zijn kasteel holt, mooi in beeld gebracht door het innovatieve camerawerk.

Philippe Noirette speelt voortreffelijk en weet de overgang van zachtaardige chirurg naar moordende wraakmachine indrukwekkend neer te zetten zonder de kwetsbaarheid van zijn karakter te verliezen. Zijn pijn is voelbaar en bij elke Duitser die neergaat volgt een gevoel van bevrijding en gerechtigheid. Romy Schneider speelt nog levend een liefhebbende huismoeder, maar verandert in Juliens flashbacks in een intrigerende persoon waar zowel Julien als de kijker niet precies zijn vinger op kan leggen.

Enrico baseerde de film op een incident in 1944, waarbij bijna een heel dorp om niets werd afgeslacht door een Duitse Panzerdivisie. De veroordeling van de schuldigen liet acht jaar op zich wachten. Maar een hommage aan de Franse zege is het niet. Voor al het medeleven wat Enrico ons laat hebben met Julien is het gat in zijn leven niet te dichten. Want als Julien opkijkt naar de smeulende resten van zijn wraak is hij een verbitterde man, die antwoorden zoekt die hij nooit meer zal krijgen. Deze gelauwerde Franse film is een beklemmende ervaring die je vastgrijpt en gedurende de hele film niet meer los laat. Voor iedereen die niet vies is van een beetje geweld en interesse heeft in een oprechte film is ‘Le vieux fusil’ zonder meer het kijken waard.

Caspar Kraaijpoel

Waardering: 4

Bioscooprelease: 6 november 1975