Leave No Traces – Zeby nie bylo sladów (2021)

Recensie Leave No Traces CinemagazineRegie: Jan P. Matuszynski | 160 minuten | drama | Acteurs: Tomasz Zietek, Sandra Korzeniak, Jacek Braciak, Agnieszka Grochowska, Robert Wieckiewicz, Tomasz Kot, Aleksandra Konieczna, Adam Bobik, Bartlomiej Topa, Andrzej Chyra, Michal Zurawski, Jerzy Bonczak, Mikolaj Grabowski, Dariusz Chojnacki, Sebastian Pawlak, Joanna Fertacz, Andrzej Nejman, Rafal Mackowiak

Polen, 1983, staat van beleg. Uit angst voor de groeiende democratische oppositie heeft een militaire kaste de macht gegrepen in het communistisch land. De eindexamenleerling Grzegorz Przemyk, enige zoon van dichteres en nationaal vermaard activiste Barbara Sadowska, wordt op klaarlichte dag opgepakt voor een licht vergrijp en later onder het oog van zijn goede vriend Jurek Popiel zwaar mishandeld op een politiebureau. Een paar dagen later bezwijkt Grzegorz aan de opgelopen verwondingen. Zijn moeder Sadowska klaagt de Poolse overheid aan en laaien de protesten tegen het regime weer op. Zonder pardon bombarderen de zittende machthebbers de enige getuige, Jurek, tot staatsvijand nummer één. Het dik twee en een half uur durende ‘Leave No Traces’ is een uitputtend en soms nagelbijtend relaas over een zwarte bladzijde uit de Poolse geschiedenis.

Hoe veegt een staat een ‘onwenselijk’ incident zo snel en effectief mogelijk onder het tapijt? ‘Leave No Traces’ presenteert zo’n beetje het handboek. Het Poolse bewind haalt alles uit de kast om Yurek en iedere ander persoon, die het in deze zaak als verdacht beschouwt, in diskrediet te brengen zodat ze weigeren te getuigen in de zaak Przemyk. Als een geoliede machine luistert de staat appartementen af, chanteert betrokkenen met vermeende affaires, zet ‘fake news’ in en beschuldigt tijdens het gerechtelijk onderzoek nota bene het ambulancepersoneel, die Grzegorz probeerde te behandelen, van zijn gewisse dood. Naast dat de machthebbers Yurek en Barbara persoonlijk kapotmaken, hollen ze op deze manier ook de sociale cohesie binnen een samenleving uit. Iedere burger kan ieder ander erbij lappen, want vrijwel elke burger is chantabel of wil graag een wit voetje halen bij een meerdere. Bovendien beschermt het rechtssysteem in Polen niet op de eerste plaats het slachtoffer maar de mensen op het pluche. Veel triester kan bijna niet.

De sets voor ‘Leave No Traces’ zijn uitbundig in hun detail doch waarachtig. Daarnaast hebben de beelden een grofkorrelige, authentieke look. Je waant je werkelijk in 1983. Veel van de spannendste scènes vinden plaats in de achterkamertjes van de booswichten, daar waar de Poolse geheime dienst de zaken probeert te controleren of op zijn minst hardhandig glad te strijken. Toch zitten ook de machthebbers vast in het verrotte politieke systeem. Door de moordende concurrentie tussen de verantwoordelijke overheidsdepartementen worden mensen met enigszins afwijkende meningen over de zaak Przemyk gauw weg gedeclasseerd. Een vicieuze cirkel aan corruptie blijft over.

Uitgekiend houdt deze voor Europese begrippen grote productie het midden tussen een sociaal geëngageerd historisch drama en een politie(staat)film. Maar het beukt ook de kijker murw met de waarschuwing dat de lange arm der wet uitstekend geschikt is voor het consolideren van de macht van de weinigen. Laat de film met dit gegeven genoeg sporen in het geheugen achter? Vreemd genoeg niet. Hiervoor is ‘Leave No Traces’ een te netjes vormgegeven constatering van groot onrecht en biedt het weinig diepere inzichten in de zaak die het nauwgezette verslag van begin tot eind overschaduwt: de moord op Grzegorz.

Roy van Landschoot

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 26 mei 2022
DVD-release: 17 augustus 2022