Les invisibles (2012)

Regie: Sébastien Lifshitz | 110 minuten | documentaire

Sinds de discussie rond de legalisering van het homohuwelijk eind 2012 in Frankrijk losbarstte, is het geweld tegen homo’s, lesbiennes en biseksuelen er flink toegenomen. Voor een moderne democratie is Frankrijk namelijk behoorlijk conservatief. Tienduizenden mensen gingen de straat op om tegen het homohuwelijk te betogen. Overigens tevergeefs, want in april 2013 werd de wet ondanks al die tegenstand toch aangenomen. Maar het zegt genoeg over de positie die homo’s innemen in de Franse samenleving. De algemene opinie is dat iemand best homo mag zijn, maar er niet voor uit hoeft te komen. Maar het idee van de emancipatie is juist dat iedereen zichzelf kan en mag zijn en gelijke rechten heeft als ieder ander. In de slipstream van deze hele discussie maakte filmmaker Sébastien Lifshitz de documentaire ‘Les invisibles’ (2012), waarin oudere homo’s en lesbiennes in Frankrijk hun verhaal vertellen. De Franse filmwereld maakte een statement door deze rolprent te bekronen met de César (Franse Oscar) voor beste documentaire.

Een huwelijk tussen homo’s wordt slechts sporadisch aangestipt in deze film; centraal staat de worsteling die deze mensen hebben gehad in hun jarenlange strijd om zichzelf te kunnen zijn. De focus ligt hier op senioren – mensen geboren tussen de twee wereldoorlogen in – omdat die groep vaak vergeten wordt (vandaar ook de titel van deze documentaire). Elke geïnterviewde heeft zo zijn eigen verhaal. Thérèse bijvoorbeeld trouwde op haar twintigste ‘omdat dat zo hoorde te gaan’ en kreeg vier kinderen. Pas op haar veertigste ontdekte ze dat ze eigenlijk veel liever met een vrouw wilde zijn. Jacques zat jarenlang met zichzelf in de knoop, nadat hij in de kleedkamer na de gymlessen op school ontdekte dat jongens hem opwonden. Toen hij oud genoeg was vluchtte hij naar Afrika, om daar ‘tot zichzelf’ te komen. Eenmaal terug in zijn vaderland werd hij eind jaren zeventig onbedoeld een ‘poster boy’ voor de Franse homobeweging. Cathérine en Elisabeth werden aanvankelijk bedreigd door buurtbewoners, maar ze lieten zich niet wegpesten. Het zijn slechts enkele verhalen. Wat deze mensen vertellen is voor veel kijkers natuurlijk niets nieuws – al blijft het verbazingwekkend dat pas begin jaren tachtig lichte verandering kwam in de situatie, met de nadruk op lichte – maar het maakt hun ervaringen niet minder schrijnend.

De mensen die hier aan het woord komen zijn stuk voor stuk welbespraakt, ook al komen ze uit verschillende lagen van de samenleving. Ze komen allemaal gelukkig over; hun coming out (voor zover ze niet al van begin af aan uit de kast waren gekomen) heeft hen zichtbaar goed gedaan. De ene geïnterviewde is wat meer outspoken dan de ander, of heeft meer humor, maar allemaal leveren ze een waardevolle bijdrage aan het verhaal dat Lifshitz hier wil vertellen. En niemand neemt een blad voor de mond. Hij heeft deze mensen met zorg uitgekozen (behalve de poster boy van de homobeweging komt bijvoorbeeld ook een markant voorvechtster van de vrouwenemancipatie aan het woord). De regisseur filmt hen in hun eigen vertrouwde omgeving. Tussen de geiten op het land, bij hen thuis; Lifshitz weet zijn geïnterviewden stijlvol te framen en doet ze daarmee alle eer aan.

‘Les invisibles’ schetst mooie, warme portretten van een veelal vergeten groep, waarbij hij goed gebruikt maakt van het natuurlijke charisma en de eloquentie van de geïnterviewden. Hoewel deze mensen feitelijk niets vertellen wat wij niet al lang wisten, weten ze zonder enige moeite de aandacht vast te houden. Sébastien Lifshitz lift slim mee op de actualiteit, zodat zijn documentaire – en veel belangrijker: het onderwerp! – de aandacht krijgt die hij verdient.

Patricia Smagge

‘Les invisibles’ verschijnt maandag 22 april 2013 op DVD.