Letter to America – Pismo do Amerika (2001)

Regie: Iglika Triffonova | 88 minuten | drama | Acteurs: Phillip Avramov, Ana Papadopulu, Peter Antonov, Andy Barret, Joreta Nikolova, Krassimir Dokov, Maya Novoselska, Valentin Goshev, Liubov Liubcheva

In ‘Letter to America’ krijgt de Bulgaar Ivan een bericht uit New York dat zijn jeugdvriend Kamen in coma is geraakt door een ongeluk. Kamen is naar Amerika gegaan om theaterregisseur te worden. We leren hem kennen door de “video brieven” die hij aan Ivan stuurt over zijn belevenissen in Amerika. Uit zijn videobrieven spreekt een verwondering over de rusteloosheid van de mensen in New York, altijd in beweging, altijd ergens naar toe. Wat drijft hen, vraagt hij zich af? Tenslotte lijkt hij erin te slagen zijn droom waar te maken totdat het noodlot hem treft. Daarmee zijn de twee thema’s van ‘Letter to America’ neergezet: wat is ons doel in het leven en hoe gaan we om met lijden? Regisseuse Iglika Triffonova geeft haar antwoord op deze vragen in de vorm van een roadmovie waarin hoofdpersoon Ivan opzoek gaat naar de complete tekst van een nostalgisch volksliedje over het voorbijgaan van de jeugd, dat Ivan en Kamen als kind kenden.

De reis start in Ivans flat in een troosteloze nieuwbouwwijk in Sofia waar hij een ongelukkige indruk maakt. Hij kan zijn draai niet vinden in het leven, het lukt hem niet meer om te schrijven aan zijn roman en het lukt hem niet meer om te houden van zijn vriendin. Omdat Ivan geen visum voor Amerika krijgt om Kamen in het ziekenhuis te bezoeken, besluit hij een videobrief te maken voor Kamen. Daarvoor vertrekt hij naar het dorp van de grootmoeder van Kamen zodat zij het liedje voor hem kan zingen.

Hij gaat liften en eerst gaat de reis nog snel per auto, dan met een vrachtwagen die zijn afslag voorbij rijdt, daarna te voet razendsnel van een steile heuvel, dan weer op een slome tractor en in een auto die achteruit rijdt en tenslotte te voet klimmend tegen de berg op. Regisseuse Triffonova legt de symboliek er dik bovenop in de beelden die ons de overgang van het gehaaste moderne leven naar het nog traditiegetrouwe boerenland, waar de tijd enige eeuwen lijkt te hebben stil gestaan, tonen.

En dat laatste is typerend voor ‘Letter to America’: Triffonova laat het spirituele thema duidelijk spreken in de beeldtaal en de dialoog van de film. Ivan is zoekende en onderweg leert hij allerlei mensen kennen die het slechter getroffen lijken te hebben, toch staan zij doelgerichter en meer berustend in het leven dan hij. Ivan legt deze outcasts – waaronder veel stokoude vrouwtjes die zich dapper door het leven slaan, maar allemaal getekend door een tragische gebeurtenis – liefdevol vast op zijn Video8 camera. Het is niet alleen Ivan die het leven van deze mensen wilt vastleggen, ook regisseuse Triffonova maakt met deze film feitelijk een monument voor de mensen en de cultuur van het traditionele binnenland van Bulgarije. In die zin is ‘Letter to America’ een documentaire in de vorm van een romantische film.

Uiteindelijk vindt Ivan hoog in de bergen een schapenhoedster die de tekst van het oude volksliedje nog kent. Als zij hem vraagt wat voor werk hij doet, vertelt hij de oude vrouw met enige gêne dat hij één van die moderne mensen is die niet weten wat ze met hun leven moeten doen. De oude vrouw is niet verbaasd; het is duidelijk dat de oudjes in het dorp het ook niet weten, voor hun is het leven net zo goed een mysterie dat hen overkomt en waar zij zich doorheen moeten slaan. Allemaal hebben zij een verhaal over het noodlot dat hen is overkomen; verhalen over kinderloosheid en het verlies van een geliefde tot een bekentenis over eenzaamheid. De tekenen hiervan staan in hun noestige en tanige gezichten getekend. Acceptatie is het antwoord en acceptatie vinden wij terug in de rust van de oude premoderne gebruiken, zo lijkt Triffonova te willen zeggen. Wil Kamen ontwaken uit zijn coma en Ivan vrede vinden in zijn leven, dan dienen zij deze les te leren. ‘Letter to America’ is een mooie rustige film met een duidelijke enigszins rechtlijnige boodschap die vooral indruk maakt door de figurerende oude dorpsbewoners.

Alberto Ciaccio

Waardering: 4

Bioscooprelease: 18 december 2003
DVD-release: 13 november 2012