Letters to the President (2009)

Regie: Petr Lom | 72 minuten| documentaire | Acteurs:  Mahmoud Ahmadinejad

Mahmoud Ahmadinejad werd in juni 2009 gekozen voor een tweede termijn als president van Iran. Zijn herverkiezing was omstreden. Aanhangers van Ahmadinejads belangrijkste rivaal, Mir Hossein Mousavi, beschuldigden de zittende president van grootschalige stembusfraude. Mousavi legde zich niet neer bij de uitslag (Ahmadinejad zou bijna 63 procent van de stemmen hebben gekregen) en eiste een hertelling. In de dagen na de verkiezingen gingen honderdduizenden mensen in heel Iran de straat op om te protesteren tegen de gang van zaken bij de herverkiezing van Ahmadinejad. Sommige van deze protesten werden hardhandig de kop ingedrukt, waarbij ook doden vielen. In het westen werd de herverkiezing van de ultraconservatieve Ahmadinejad met lede ogen aangezien. Hij is een strikte volgeling van religieus leider Ayatollah Ali Khamenei en heeft als ideaal Iran terug te brengen naar de beginselen van de Iraanse Revolutie van 1979. Volgens analisten zijn het vooral de armere, religieuze bevolkingsgroepen die op Ahmadinejad gestemd hebben.

Dat beeld wordt onderstreept in de documentaire ‘Letters to the President’ (2009) van de Canadees-Tsjechische filmmaker Petr Lom. De populistische Ahmadinejad wordt gevolgd tijdens zijn werkzaamheden als president. De film biedt een boeiend kijkje in de manier waarop het Iraanse volk op het verkeerde been wordt gezet. Een groot deel van de Iraniërs leeft in armoede, de inflatie in het islamitische land is torenhoog, evenals de werkeloosheidscijfers. In sommige dorpen is zelfs geen water of elektriciteit ter beschikking. Kortom, er is onvrede alom. Veel mensen wenden zich tot de president in de hoop dat hij hen kan helpen. Ahmadinejad roept de bevolking dan ook op om hem brieven te schrijven waarin ze hun probleem uit de doeken doen. Hij belooft hen zijn best te doen om het op te lossen. Lom begint zijn documentaire met mensen die beweren dat alles goed gaat omdat de president hen helpt hun leven op te bouwen. Iedereen schijnt wel ‘iemand’ te kennen die antwoord heeft gekregen op zijn brief. Sommigen hebben zelfs geld gekregen. Maar Petr Lom heeft geen van die ‘lucky few’ voor zijn camera weten te krijgen. In werkelijkheid wordt het overgrote merendeel van de talloze wanhopige Iraniërs valse hoop geboden. Beloften worden met hetzelfde gemak gebroken als dat ze gemaakt worden.

Lom heeft zich door de lastigste bochten gewrongen om zijn film te kunnen maken (en kreeg uiteindelijk toestemming van Ahmadinejad zelf!), maar het is hem gelukt een onthullend beeld te scheppen van hoe het er daadwerkelijk aan toegaat in Iran. Centraal staat het presidentiële kantoor, waar een complete afdeling uit de grond is gestampt waar de hele dag niets anders gedaan wordt dan brieven beantwoorden. Wie de mogelijkheid heeft zelf langs te komen met zijn vraag, is welkom om die te komen stellen. Tot zo ver lijkt het allemaal heel wat. Maar de Iraanse bevolking krijgt nooit een antwoord op zijn vraag. Geen antwoord waar ze mee verder komen, althans. ‘We kijken wat we voor u kunnen doen’ en ‘er moet eerst gekeken worden hoeveel geld daarvoor beschikbaar is’ zijn veelgehoorde reacties. Een antwoord waar de noodlijdende bevolking niets voor koopt. Een stuitende scène is die waarin twee oudere dames in de ‘wachtkamer’ zitten voor een ontmoeting met de president. Ze praten over hun adoratie voor Ahmadinejad, maar het gesprek verschuift al gauw naar de belachelijke kosten die ze moeten maken om een stuk vlees of wat aardbeien op tafel te kunnen zetten. Ook hopen ze hardop dat de president hun zonen een mooie baan kan bezorgen. Wellicht hebben ze niet eens door dat Lom hun gesprek opvangt, want de onbevangenheid is bijzonder boeiend. Het maakt de ‘punchline’ van de scène extra wrang: Ahmadinejad heeft de ontmoeting op het laatste moment afgezegd…

Je vraagt je af waarom deze mensen nog en masse achter de president blijven staan. Een tegengeluid klinkt van de (veelal stadse) jongeren, die openlijk toegeven dat het er onder Ahmadinejad niet veel beter op is geworden. De inflatie is bijvoorbeeld in de jaren dat hij aan de macht is enorm gestegen. Onder Ahmadinejads voorganger, de gematigde Mohammad Khatami, was er ook meer vrijheid. Een jonge, opgedirkte vrouw (die onlangs een nose job heeft ondergaan) klaagt over de strikte Islamitische kledingvoorschriften, een student biecht op zich te schamen voor de buitenlandse politiek die zijn land voert, anderen geven aan niets om politiek te geven omdat ‘het er toch niet beter op wordt, wie er ook aan de macht is’. Hun cynisme is een logisch gevolg van de jarenlange beloften die gedaan zijn maar nooit werden nagekomen. De arme, veelal onderontwikkelde plattelandsbevolking trapt er nu nog in. Zij verheerlijken hun president, die in tegenstelling tot zijn voorgangers uit zijn ivoren toren in Teheran komt om zijn volk op te zoeken. Zullen ook zij uiteindelijk gaan inzien dat deze man niet wakker ligt van hun problemen?

Petr Lom heeft met ‘Letters to the President’ een onthullende film gemaakt waarin de populistische propagandapolitiek die Ahmadinejad voert op een pijnlijke manier ontmaskerd wordt. Bovendien confronteert Lom ons westerlingen met de schrijnende werkelijkheid. Een onthutsende documentaire!

Patricia Smagge