Leven? of Theater? (2012)

Regie: Frans Weisz | 84 minuten | documentaire

In zijn eerste documentaire gaat de Nederlandse regisseur Frans Weisz terug naar zijn speelfilm uit 1981, waarin het leven van Charlotte Salomon uit de doeken wordt gedaan. Salomon schilderde en schreef haar levensverhaal op meer dan zevenhonderd bladen, en gaf het de titel ‘Leben? oder Theater? Ein Singespiel’. Niet lang na voltooiing werd ze gedeporteerd naar Auschwitz, waar ze in 1943 is overleden. Na de oorlog is haar werk vooral in Nederland zeer bekend geworden, met tentoonstellingen in het Stedelijk Museum. Aan de vooravond van de première van Weisz’ speelfilm ‘Charlotte’, in 1981, kregen de makers van Salomons stiefmoeder een nooit eerder gepubliceerde brief van de kunstenares in handen met het verzoek deze nooit te publiceren. De brief verhaalde over de omstandigheden waarin haar werk tot stand was gekomen, met een schokkende uitkomst.

De documentaire ‘Leven? of Theater?’ neemt decennia later deze brief als leidraad en duikt in het leven van de Joodse vrouw via haar werk, de speelfilm en interviews met bekenden van haar en haar werk. Niet alleen wordt het leven van Salomon duidelijk, maar ook de omstandigheden en de reden waarom ze haar grootste werk heeft gemaakt. Als een verfilming van zowel haar leven als geschilderd dagboek worden zo documentaire, fictie en beeldende kunst afgewisseld terwijl de camera door het witte doek heen naar de waarheid zoekt.

Dat Weisz nooit eerder een documentaire maakte spreekt hier in zijn voordeel. Hij benadert het genre als een speelfilm, en werkt zo geleidelijk maar krachtig naar een ontknoping toe, in een bijzonder verhalende film. Het is in alles merkbaar; camerabewegingen, muziek, montagetechnieken en de verhaalstructuur, die haast als een biopic leest. De regisseur – en tevens coscenarist – weet zo zijn onervarenheid in de documentaire in zijn voordeel te laten doen uitwerken, en maakte een indringend en bijzonder werk. Elke seconde film is een liefdebetuiging aan Charlotte Salomon, en alle beeldcomposities tonen gelijkenissen met haar werk. Een fraaie ode aan het werk van een te vroeg gestorven schilderes.

Luuk Imhann

Waardering: 4

Bioscooprelease: 12 april 2012
DVD-release: 1 mei 2012