Liefde is aardappelen (2017)

Recensie Liefde is aardappelen CinemagazineRegie: Aliona van der Horst | 90 minuten | documentaire

Filmmaakster Aliona van der Horst (‘Water Children’, ‘Boris Rhyzy’) heeft een Russische moeder en een Nederlandse vader. Van haar Russische roots weet ze eigenlijk niet zo veel. Het contact met haar moeder is nooit zodanig geweest dat ze er uitgebreid over spraken, en nu Aliona’s moeder verlamd is, en niet meer kán praten, heeft Aliona spijt. Door een erfenis – ze heeft samen met haar nichten en neven het houten huis geërfd, waarin haar moeder samen met haar vijf zussen en Aliona’s grootmoeder opgroeide, ziet Aliona kansen om haar familiegeschiedenis bloot te leggen. Het resultaat is ‘Liefde is aardappelen’.

De zes zussen mogen uiterlijk dan nauwelijks verschillen, hun karakters lopen nogal uiteen. Elk van hen staat op een andere manier in het leven en heeft de verschrikkingen van het Russische regime op haar eigen manier verwerkt. De oudste, Liza, ontkent in alle toonaarden dat er iets naars aan de hand was (“we leidden een normaal leven” en “mij is niets tragisch overkomen”), de ander, Ljoeba, die net gestorven is, vluchtte eerst in communistische idealen – waarbij ze maar vier uur per nacht sliep omdat Lenin dat ook deed – en daarna verloor ze zich in religie. En Aliona’s moeder Zoja vertrok zo snel ze kon met haar Nederlandse echtgenoot naar het vrije westen.

Aan de hand van brieven en foto’s vallen de puzzelstukjes van Aliona’s familiegeschiedenis op hun plek. De Tweede Wereldoorlog – waarbij álle klasgenoten van oudste zus Liza die in het leger gingen al bij de eerste veldslag het leven lieten -, het verliezen van haar grote liefde, de abortussen die Liza bij zichzelf pleegde, de hongerwinter, de angst om in een strafkolonie te verdwijnen… Alles stond in dienst van het land, de stralende toekomst. Mensen moesten zichzelf wegcijferen voor het grote geheel. Op het moment dat twee van haar kinderen op sterven lagen, eiste de opzichter dat Aliona’s oma gewoon kwam werken. Dood gingen ze toch wel, dus waarom zou je daarvoor thuisblijven?

Als Aliona haar tante Valja – de jongste van het stel – belt, stuit ze op een muur van onwil en wantrouwen. Bellen met een mobiel “doet pijn aan haar oren”, maar ze heeft geen vaste lijn. Om dingen te bespreken moet ze Aliona ontmoeten, maar wanneer Aliona voorstelt haar te bezoeken geeft ze aan dat ze dat niet wil. “Met een volle buik begrijp je een hongerlijder niet,” en met die woorden sluit ze het gesprek af. Ook bij de gesprekken met nicht Tanja en neef Sasja is het makkelijk tussen de regels door te lezen. ‘Liefde is aardappelen’ kent indrukwekkende scènes; zoals die met de stapel schoenen die maar groeit en groeit. Want schoenen, die gooi je niet weg. Wat een compleet andere tijd was het, dan waar we nu in leven.

De met de hand getekende zwart-witte animaties van de Italiaanse regisseur Simone Massi tonen de gruwelijkheden van de geschiedenis op artistieke wijze, maar verdoezelen deze niet. ‘Liefde is aardappelen’ is een mooie documentaire over familie, Rusland en bovenal de onvoorwaardelijke, beschermende liefde van moeders voor haar kinderen.

Monica Meijer

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 12 oktober 2017