Lilies of the Field (1963)
Regie: Ralph Nelson | 94 minuten | drama | Acteurs: Sidney Poitier, Lilia Skala, Lisa Mann, Isa Crino, Francesca Jarvis, Pamela Branch, Stanley Adams, Dan Frazer, Bobby Driscoll, Ralph Nelson
Bijna veertig jaar zat er tussen de eerste zwarte winnaar van de Oscar voor Beste Acteur en de tweede. Sidney Poitier, die het felbegeerde gouden beeldje in ontvangst mocht nemen voor zijn rol in ‘Lilies of the Field’ (1963), plaveide de weg voor zijn opvolger, Denzel Washington, die bekroond werd voor zijn werk in ‘Training Day’ (2001). Al hadden de rollen niet meer van elkaar kunnen verschillen, aangezien Poitier de goedheid zelve speelde en Washington een wolf in schaapskleren. De evolutie was daarmee compleet: niet langer hoefden Afro-Amerikaanse acteurs de brave hendrik te spelen om erkenning te krijgen van het witte publiek, zoals dat in Poitiers hoogtijdagen wél het geval was. Dat Washington altijd schatplichtig zal blijven aan Poitier, werd nog eens onderstreept op die bewuste avond in 2002 waarop hij zijn award kreeg uitgereikt. Want tijdens diezelfde avond ontving zijn grote voorbeeld namelijk een ere-Oscar voor zijn gehele oeuvre en zijn bijdrage aan de emancipatie van zwarte acteurs in het overwegend witte Hollywood. Washington stipte het nog maar eens fijntjes aan in zijn bedankspeech: “Veertig jaar zit ik Sidney (Poitier) achterna. Nu geven ze hem eindelijk aan mij, en wat doen ze? Ze geven hem er dezelfde avond óók een. Ik zal je altijd achternazitten Sidney, ik zal immer in jouw voetsporen lopen. Maar er is niets wat ik liever doe, sir.”
Poitiers rol als de rondzwervende klusjesman Homer Smith in ‘Lilies of the Field’ was niet per se zijn meest uitdagende, maar wel een van zijn meest charmante (en dat wil wat zeggen, aangezien de op de Bahama’s geboren acteur patent had op charmante rollen). Homer is zo’n vrije geest, een man die leeft in zijn auto, waarmee hij door de VS trekt. Wie doe hem wat? Af en toe doet hij losse klusjes om wat geld te verdienen, zodat hij weer verder kan. Op zijn reis richting het westen, besluit hij in de woestijn van Arizona te stoppen bij een afgelegen en vervallen boerderij, om zijn oververhitte motor wat te laten afkoelen. In de boerderij blijkt een vijftal nonnen hun intrek te hebben genomen. Ze zijn gevlucht vanuit Oost-Europa en spreken amper Engels. De strenge moeder-overste (Lilia Skala) haalt Homer over om tegen een kleine vergoeding wat klusjes te doen en de boerderij wat op te lappen. Homer stemt toe, met de intentie om er weer vandoor te gaan zodra hij zijn geld heeft ontvangen. De nonnen, moeder-overste Maria voorop, zijn er echter van overtuigd dat niemand minder dan God zelf Homer gestuurd heeft om hen te helpen in deze tijd van nood. De gemeenschap, voornamelijk bestaande uit Latijns-Amerikanen, is straatarm en heeft niet eens een eigen kapelletje waar de zondagse mis gehouden kan worden. En ze wil dat Homer die voor haar gaat bouwen. Er is geen geld, er zijn geen stenen of hout; er is eigenlijk helemaal niks wat behoorlijk ontmoedigend is. Homer piekert er dan ook aanvankelijk niet over om het kapelletje te bouwen, zeker omdat het allemaal gratis moet gebeuren. Maar inmiddels heeft hij een dusdanig sterke band opgebouwd met de nonnen – met wie hij zingt en aan wie hij Engelse les geeft – en de plaatselijke gemeenschap dat hij zijn trots opzij durft te zetten. Gedragen door zijn eergevoel en gesteund door de plaatselijke bewoners dwingt hij zelfs van de grootste cynicus respect af.
‘Lilies of the Field’ werd bij zijn release als een opzienbarende film gezien: Homer die als baptist van kleur een katholieke gemeenschap helpt. Een gemeenschap bovendien die uit Mexicanen en gevluchte Oost-Europese nonnen bestaat. Tegenwoordig kijken we er niet echt meer van op of om, maar destijds was het revolutionair. Waar racisme in veel van Poitiers films een rol speelde, wordt hij hier slechts door één persoon (de plaatselijke aannemer Ashton, gespeeld door regisseur Ralph Nelson) onheus bejegend en met ‘boy’ aangesproken. Voor Poitier ook wel eens verfrissend dat zijn kleur slechts een bescheiden factor van belang is. Al spiegelt het feit dat zwarte Homer door de witte nonnen aan het werk gezet wordt zonder dat daar een fatsoenlijke vergoeding tegenover staat natuurlijk wel de tijd van de slavenarbeid. Beledigd wordt er over en weer, want Homer noemt moeder-overste Maria Hitler als zij zich hardop afvraagt waarom hij geld uitgeeft aan eten en niet aan materialen voor de kapel. Maar de nadruk wordt hier vooral gelegd op de onderlinge overeenkomsten tussen mensen als je tijd in elkaar investeert. Homer vervoert de nonnen met zijn auto, leert ze Engelse woorden en leert hen de gospelliederen uit zijn jeugd. Het zijn dat soort momenten, waarin de personages ontdekken minder van elkaar te verschillen dan ze aanvankelijk dachten, en dat ze van elkaar kunnen leren, die enorm aanstekelijk werken en de film een opbeurende positiviteit geven. Het is dan ook niet per se de vraag of die kapel uiteindelijk gebouwd gaat worden, maar de weg daarnaartoe die ‘Lilies of the Field’ zijn kracht geven.
Verwacht geen politieke dubbele lagen, dit is simpelweg een charmante, vrolijke film over de kracht die vrijkomt als we over elkaars verschillen en vooroordelen heenstappen. Met een glansrol voor Sidney Poitier, de enige grote naam in de cast die echter uitstekend tegengas krijgt van Skala, een geboren Oostenrijkse die net als haar personage Europa ontvluchtte toen Hitler aan de macht kwam. De een-tweetjes tussen haar en Poitier voorzien de film van een onweerstaanbare humor en het is dan ook niet verwonderlijk dat Skala net als Poitier een Oscarnominatie verdiende (al legde zij het af tegen Margareth Rutherford). De kracht van het scenario van James Poe, gecombineerd met de prachtige zwart-witcinematografie van de befaamde Ernest Haller (‘Gone with the Wind’ (1939), ‘Rebel without a Cause’ (1955), ‘What Ever Happened to Baby Jane?’ (1962)), de degelijke regie van Nelson en het overtuigende en charismatische acteerwerk van Poitier zorgen ervoor dat ‘Lilies of the Field’, ondanks het feit dat de film hier en daar een tikje gedateerd aandoet, nog altijd staat als een huis.
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Speciale vertoning: Eye Zomerprogramma Sidney Poitier & Denzel Washington 2022