Lilja 4-ever (2002)

Regie: Lukas Moodysson | 109 minuten | drama | Acteurs: Artyom Bogucharsky, Lyubov Agapova, Oksana Akinshina, Pavel Ponomarev, Elina Benenson, Lilia Shinkareva, Tomas Neumann

Snoeihard, bot en genadeloos: dat is de beste omschrijving voor ‘Lilja 4-ever’. De film behandelt actuele thema’s als loverboys, vrouwenhandel en kinderprostitutie. Toch niet het soort werk dat je van regisseur Lukas Moodysson zou verwachten. De Zweed verblijdde de wereld, voordat hij het naargeestige verhaal van Lilja inblikte, met vrolijke, lieve films over homoseksualiteit (‘Fucking Åmål’) en hippies (‘Together’). Kan Moodysson ook met zwaardere kost uit de voeten?

In ‘Lilja 4-ever’ draait het om de gelijknamige titelheldin. Lilja (Akinshina) is een 16-jarig meisje uit Rusland. De puber heeft het niet makkelijk, haar moeder heeft haar in de steek gelaten en het meisje leeft noodgewongen op straat. Haar enige vriend is het jongetje Voladja (Bogucharsky), samen dromen de kinderen over een beter leven. Door wat doelloos rond te hangen en lijm te snuiven vult het duo hun dagen. Als Lilja plotseling wordt aangesproken door Andrej (Ponomaryov) lijken er betere tijden aan te breken voor onze heldin. Andrej wil met Lilja naar Zweden toe om daar samen een toekomst op te bouwen. Het meisje besluit toe te stemmen, maar haar droom blijkt een luchtbel te zijn. Andrej is een loverboy en dwingt zijn slachtoffer tot een leven in de prostitutie.

Het heftige verhaal van ‘Lilja 4-ever’ wordt geen moment luchtig opgediend. De toon van de film is uitgesproken somber. Als je geen moeite hebt met een depressieve film die echt iets wil vertellen over de wereld waarin wij leven, dan biedt ‘Lilja 4-ever’ een schokkend kijkje in het leven van een onschuldig kind dat door haar omgeving de vernieling wordt geholpen. Moodyssons optimisme uit vorige films heeft plaatsgemaakt voor een inktzwarte visie op de maatschappij.

De kracht van ‘Lilja 4-ever’ schuilt in het fantastische spel van de piepjonge Oksana Akinshina. De actrice zet op een indrukwekkende manier een vrolijk, sprankelend meisje neer dat langzaamaan verandert in een getroebleerde jong volwassene. De metamorfose blijft geloofwaardig door de natuurlijke vertolking van Akinshina. Je ziet zelfs de uitstraling van de levenslustige Lilja langzaam verdwijnen. Erg indrukwekkend gespeeld, Akinshina ís Lilya.

Akinshina draagt vrijwel eigenhandig de film. De overige castleden hebben kleine rolletjes, omdat ze slechts een klein deel uitmaken van Lilja’s leven in Rusland en Zweden. Naast Akinshina valt ook kindacteur Artyom Bogucharsky op. Het jochie is amper 13 jaar, maar hij acteert als een ervaren rot. Je voelt gewoon de pijn van zijn personage als hij weer eens bedelend zijn kostje bijeen schraapt. Het zijn juist de jongste acteurs die het meeste indruk maken.

Naast uitstekend acteerwerk heeft ‘Lilja 4-ever’ ook een sterke soundtrack te bieden. De muziek varieert van de pompeuze dansmetal van Rammstein tot aan de kille klanken van jaren 80 acts als Alphaville. Maar ook stukken van Vivaldi en muziek van T.A.T.U. zijn te horen. Kortom: een behoorlijk gevarieerde tracklist die qua stijl behoorlijk uiteenloopt. Wat alle nummers echter met elkaar gemeen hebben is de melancholische ondertoon.

Wat Moodyssons film ook siert is de wat afstandelijke houding ervan. De regisseur loodst je het verhaal binnen en laat je Lilja’s verhaal geheel zelfstandig ondergaan. Moodysson dwingt geen mening op en registreert de beelden op een voyeuristische, bijna perverse manier. De film oogt grofkorrelig en ongepolijst. De acteurs dragen geen make-up of grime en ogen vermoeid en bleek.

De gritty uitstraling van de film past goed bij de zware thematiek van Moodyssons film. Niet alleen ben je getuige van Lilja’s teloorgang, ook word je geconfronteerd met de onverschilligheid van de (Westerse) wereld. Een jong meisje wordt verscheept naar het Westen en komt terecht in een wereld vol geweld en misbruik. Lilja’s klanten weten waar ze vandaan komt en hoe erg ze haar opgedwongen levensstijl haat. Toch bekommert niemand zich om haar lot. Sterker nog: hoe erger de puber tegenstribbelt hoe meer haar klanten, rijke mannen, ervan genieten. Apathie, egoïsme en zelfverheerlijking: kortom de Westerse wereld op zijn slechtst.

De film oogt (en is) rauw. De Zweedse cineast houdt zich verre van sentiment. Het is juist de bescheiden opstelling die de thema’s, zo snoeihard maken. Je bent getuige van Lilja’s aftakeling die onverbloemd in beeld komt. En je kunt niets doen. Je zou wel willen, maar dat kan niet. Moodysson heeft een spijkerharde classic gemaakt die puur is. Die puurheid doet echter wel pijn, veel pijn.

Frank v.d. Ven

Waardering: 4

Bioscooprelease: 20 maart 2003