Limelight (1952)

Recensie Limelight CinemagazineRegie: Charles Chaplin | 132 minuten | drama, komedie | Acteurs: Charles Chaplin, Claire Bloom, Nigel Bruce, Buster Keaton, Sydney Chaplin, Norman Lloyd, Andre Eglevsky, Melissa Hayden, Marjorie Bennett, Wheeler Dryden, Barry Bernard, Stapleton Kent, Mollie Glessing, Leonard Mudie, Loyal Underwood, ‘Snub’ Pollard, Julian Ludwig

Een van de grootste acteurs aller tijden, zo mag je Charlie Chaplin (1889 – 1977) toch wel noemen. De meesten zullen hem kennen als de kleine man met de grote, naar buiten wijzende puntschoenen, het sjofele jacquet, het smalle snorretje en de karakteristieke bolhoed, een bloem in het knoopsgat en een dunne wandelstok. En hoewel de nobele clochard – The Tramp – absoluut zijn bekendste typetje was, is Chaplin zeker niet in een hokje te stoppen. Als een van de weinige helden van de stomme film wist hij te overleven toen de geluidsfilm zijn intrede deed. En met films als ‘Modern Times’ (1936) en ‘The Great Dictator’ (1940) durfde hij zelfs kritiek te leveren op de maatschappij. Iets wat hem overigens duur kwam te staan, want toen hij ook nog eens protesteerde tegen de uitzetting van de communistische componist Hans Eisler uit de VS, werd hij door generaal Joseph McCarthy beschuldigd van heulen met de vijand.

Zijn politieke sympathieën waren er mede de oorzaak van dat zijn filmcarrière langzaam maar zeker ten einde liep. Ook zijn ontelbare amoureuze escapades met vrouwen die veel jonger waren dan hij kostten hem op een gegeven moment de kop. Een van zijn laatste hoogtepunten was ‘Limelight’ uit 1952, een opvallend persoonlijke film waarin Chaplin Calvero speelt, een clown op zijn retour. In zijn pogingen om zijn aftakeling als artiest te vergeten is hij aan de drank geraakt. Hij is er echter niet zo erg aan toe als Thereza (Claire Bloom), een jonge danseres die depressief is en zelfmoord probeert te plegen. Calvero vindt haar net op tijd en neemt haar in huis om de verzwakte jongedame er weer bovenop te helpen. Hij slaagt er zo goed in Thereza op te vrolijken dat ze zelfs weer gaat dansen en een grote ster wordt. Ze is verliefd op hem geworden, maar hij weet diep in zijn hart dat het meer gevoelens uit dankbaarheid zijn. Bovendien heeft ze medelijden met de arme oude vaudeville artiest, die graag nog één keer wil schitteren in het theater. Haar hart behoort eigenlijk toe aan de jonge componist Neville (Sydney Chaplin).

‘Limelight’ is de film die Charlie Chaplin zijn enige Oscar opleverde (naast twee Honorary Awards), die voor Best Original Score. Op die prijs moest hij echter wel twintig jaar wachten, aangezien de prent pas in 1972 voor het eerst werd vertoond in de Verenigde Staten. Het zal ongetwijfeld te maken hebben met het feit dat Chaplin door McCarthy tot persona non grata was uitgeroepen. Zijn personage in ‘Limelight’ kent sterke parallellen met de échte Chaplin. Ook hij – inmiddels 63 jaar – was inmiddels al even over zijn hoogtepunt heen en had problemen om van de drank af te blijven. In de dialogen zijn bovendien talloze verwijzingen naar The Tramp, het beroemde typetje van zowel Chaplin als van zijn personage Calvero. Melancholie viert hoogtij in deze ontroerende film, die hier en daar overigens best had mogen worden ingekort. Zo krijgt de balletvoorstelling van Thereza wel érg veel screentime. Maar de voor Chaplin zo karakteristieke humor ontbreekt uiteraard ook niet (al zijn de grappen in deze prent duidelijk ondergeschikt aan het drama). Het komisch hoogtepunt van de film zit bijna helemaal aan het einde; een weergaloos muzikaal nummertje dat Chaplin uitvoert met de man met het stenen gezicht, Buster Keaton. Het was de eerste en enige keer dat de twee legendes van de stomme film samen op het witte doek te bewonderen zijn.

Dat Chaplin veel meer was dan een komiek, had hij met zijn eerdere geluidsfilms al bewezen. In ‘Limelight’ wordt opnieuw een beroep gedaan op zijn kwaliteiten als dramatisch acteur. Zijn charisma spat van het scherm en hij zet een ontroerende en enerverende prestatie neer. Juist door zijn charme is het voor te stellen dat de jonge Thereza voor hem valt. Zijn tegenspeelster is Claire Bloom (maar liefst 42 jaar jonger dan hij!). Hoewel ook zij voldoende uitstraling en talent heeft, is ze af en toe wat té theatraal. Andere rollen zijn er voor Sydney Chaplin (het op een na oudste kind van Charlie; in totaal kreeg de acteur elf zonen en dochters) en bekende Britse toneelacteurs als Nigel Bruce en Norman Lloyd. Het wachten is echter op die ándere legende, Buster Keaton. Zijn scène met Chaplin is absoluut het hoogtepunt van de film. Ook de muziek, die Chaplin samen componeerde met Raymond Rasch en Larry Russell, is van een onkenbare schoonheid. Tenslotte dragen ook de decors (vooral die in het theater zijn beeldschoon) bij aan charme van deze film.

‘Limelight’ is het laatste hoogtepunt uit de carrière van filmlegende Charlie Chaplin. Het is een rolprent die afwijkt van wat we van de acteur gewend zijn; veel serieuzer en dramatischer. Chaplin weet met zijn overtuigende performance zijn kijkers te ontroeren en dankzij de sfeervolle score en beeldige decors zit je direct goed in het verhaal. Dat komt geheel op het conto van Chaplin, die zoals gebruikelijk niet alleen regisseert en acteert, maar ook het scenario schreef, de productie op zich nam en de muziek componeerde. ‘Limelight’ is een onderschatte film van een van de meest invloedrijke figuren uit de cinema. Een absolute must-see voor de liefhebbers van deze bijzondere duizendpoot.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 6 november 1952
Bioscooprelease: 14 oktober 2021 (re-release)