Little Angels (2015)

Regie: Marco Niemeijer | 76 minuten | documentaire

Meer dan een halve eeuw na dato laat de Tweede Wereldoorlog blijvend zijn sporen na. De generaties die na de oorlog geboren zijn, ondervinden veel van dezelfde psychische problemen die hun (voor)ouders hebben moeten ondergaan. Het is een bekend gegeven, dat in de documentaire ‘Little Angels’ desalniettemin een krachtige uitwerking krijgt. Het grote lijden is geenszins gestopt.

Aan het woord komen moeder Enny en dochter Tascha. Eerstgenoemde maakt de oorlog lijfelijk mee. Ze verliest er haar man en twee kinderen in de Duitse vernietigingskampen. Als de vrede terugkeert, keert ze eenzaam terug naar Amsterdam. Met een nieuwe man probeert ze haar bestaan weer zin te geven. Samen krijgen ze een dochter, die het verleden moet doen vergeten. Na enkele jaren tegenover het huis te wonen waar Enny voor de oorlog met haar familie resideerde, emigreert het nieuwbakken gezin voor een nieuwe start naar de Verenigde Staten.

Maar de geboorte van Tascha sorteert een averechts effect. Keer op keer ondergaat ze de onmogelijke vergelijking met de zusjes die ze nooit heeft leren kennen. De kleine voetstappen die zij voor de oorlog hebben achtergelaten, blijken reuzendrempels. De verwachtingen die moeder Enny van haar dochter heeft, zijn daardoor buitenproportioneel. Daar komt bij dat de oorlog onophoudelijk aanwezig blijft in het gezin. Van een helende zingeving is voor Enny geen sprake. De verschrikkingen van de oorlog worden doorlopend geprojecteerd op haar dochter Tascha.

Het gevecht tegen de doden is voor Tascha niet te winnen. De verstoorde moeder-dochterrelatie is net zo onomkeerbaar als de geschiedenis zelf. Zowel moeder als dochter zijn vastgeketend aan de gebeurtenissen uit het verleden. Hoewel documentairemaker Marco Niemeijer aangeeft niet de zoveelste film over de Tweede Wereldoorlog te hebben willen maken, kan ‘Little Angels’ niet ontkomen aan de invloed die de zwarte periode nog steeds heeft. Het verdriet van de twee dames voelt, ondanks een vleug Amerikaanse dramatiek, levensecht aan.

Niemeijer, een verre neef, kiest in de verdeeldheid geen kant. Behalve een korte introductie is de regisseur nergens nadrukkelijk aanwezig. Hij laat de vrouwen zonder veel inmenging aan het woord. Hun getuigenissen zijn daardoor niet alleen oprecht, maar ook kwetsbaar. Interviews hebben bovendien steeds in een andere ruimte plaats, als overheersende herinneringen die in verschillende hersenkamers zijn weggestopt. Ontsnappen aan het verleden is onmogelijk.

De goedaardige Tascha is het meest aan het woord. Ook zij veroordeelt haar moeder niet. Dat Enny inderdaad geen boosdoener van al het leed is, bewijzen enkele filmopnames van voor de oorlog. De filmpjes, gemaakt door Enny’s overleden man, brengen de levensloop van beide vrouwen in breder perspectief. De twee lijken uiteindelijk zodanig op elkaar, dat het slachtofferschap onvergankelijk blijft voortbestaan. Terwijl buiten de wereld al die tijd verder is gegaan, staat voor Tascha en de inmiddels overleden Enny de tijd grotendeels stil.

Wouter Los

Waardering: 4