Louis Theroux: My Scientology Movie (2015)

Regie: John Dower | 99 minuten | documentaire | Acteurs: Rob Alter, Andrew Perez, Stacia Roybal, Conner Stark | Met: Louis Theroux, Paz de la Huerta, Tom de Vocht, Jefferson Hawkins, Marc Headley, Steven Mango, Marty Rathbun

Britse journalist Louis Theroux besluit de Scientology Kerk te onderzoeken maar komt niet heel ver. In ‘Louis Theroux: My Scientology Movie’, geschreven door Theroux en regisseur John Dower, loopt hij tegen muren aan die op de meest krankzinnige wijzen worden opgetrokken. Theroux besluit daarom maar een voorbeeld te nemen aan de wervingspraktijken van de Kerk zelf, en huurt een stel acteurs in om Scientology-leider David Miscavige en zijn volgelingen – waaronder ster Tom Cruise – te verbeelden. Het is een vreemd concept voor een documentaire, en het werkt dan ook niet volledig. Er komen gaandeweg echter wel een aantal zaken over Scientology naar boven die niet eerder op deze manier getoond zijn.

Het proces van het filmmaken is zowel het irritantste onderdeel als de grootste troef van deze documentaire. Irritant omdat het zorgt voor een hoop ruis in de vorm van ‘behind the scenes’ shots waarin acteurs repeteren, sets worden gebouwd, locaties worden gescout en beelden worden gemonteerd. Het geeft een gimmicky gevoel dat toevoegt aan de frustratie over een gebrek aan constantie in de informatiestroom of een stabiele spanningsboog. Maar dat het toch een vondst is, komt naar voren wanneer Theroux acteurs gaat casten met de hulp van voormalig Scientology-lid Marty Rathbun. Deze afvallige, die meer dan twintig jaar lang de rechterhand van Miscavige was, geeft de acteurs aanwijzingen tot hij na een zekere furieuze uitbarsting in de performance kan zeggen: “Dat is hem”. Het maken van een film over Scientology blijkt de manier om op secundaire wijze te ervaren hoe tot dusver ongrijpbare figuren en praktijken zouden kunnen zijn. Onder leiding van Rathbun beeldt de groep acteurs een aantal scènes uit die in de Kerk aan de dagelijkse orde zouden zijn. Ook Theroux zelf neemt deel, en wordt onder andere onderworpen aan een primitieve leugendetectortest en een les in de emotionele toonladder van L. Ron Hubbard. Acteur Andrew Perez bezit volgens Rathbun het juiste niveau rechtgeaarde woede om Miscavige te vertolken, en dit doet hij dan ook met een flinke dosis agressie. Het is enigszins onwerkelijk om de eigenaardige rituelen te zien afspelen en Perez tekeer zien gaan terwijl hij rekwisieten vernietigd – waarna Rathbun goedkeurend knikt dat het zo ongeveer was hoe het ging.

Intussen ontvangt Theroux de ene na de andere brief van door de Scientology Kerk ingehuurde advocaten, waarin hij wordt gemaand te stoppen met zijn laster en de genoemde aantijgingen met klem worden ontkend. Ook lijkt het erop dat de Kerk zelf in een vreemde tegenreactie een cameraploeg heeft ingehuurd om op hun beurt Theroux te volgen. De journalist bevraagt daarnaast wat andere voormalige leden van de Kerk, en bespreekt daarbij ook Rathbun zelf. De voormalige leider blijkt niet bepaald onomstreden, maar in gesprek gaan met de man zelf lijkt een onmogelijke opgave. Hoewel hij de Kerk verlaten heeft, is hij zijn jarenlange training in retorische trucjes niet verleerd. Louis Theroux is berucht om de feilloze wijze waarop hij binnen weet te dringen in de wereld van zijn onderwerpen en hen zaken laat onthullen die ze niet hadden gepland. Het is zijn kenmerk, zijn grootste troefkaart die steevast leidt tot de interessantste delen van zijn documentaires. Maar in ‘Louis Theroux: My Scientology Movie’ blijven de barrières overeind, en weten we slechts een glimp op te vangen van wat er achter de schermen gebeurt in de Scientology Kerk. Theroux krijgt bonuspunten voor originaliteit, maar de rest blijft helaas giswerk.

Maaike Tol

Waardering: 3

Bioscooprelease: 5 mei 2016
VOD-release: 27 september 2016
DVD-release: 27 september 2016