Love and Death (1975)

Regie: Woody Allen | 85 minuten | komedie, oorlog | Acteurs: Woody Allen, Diane Keaton, Georges Adet, Frank Adu, Edmond Ardisson, Féodor Atkine, Albert Augier, Yves Barsacq, Lloyd Battista, Jack Berard, Eva Betrand, George Birt

Hoewel je Woody Allens stijl er vaak zó uitpikt, kent zijn uitgebreide oeuvre vele gezichten. Misschien wel het grootste contrast tussen twee Woody Allen-films die na elkaar werden uitgebracht, is die tussen ‘Love and Death’ (1975) en ‘Annie Hall’ (1977). Allen begon als schrijver van grappen voor de krant (hij was toen pas vijftien jaar) en punchlines voor komieken, voordat hij zelf als stand-up comedian zijn geld begon te verdienen. Vervolgens werd hij benaderd om een scenario te schrijven. Zijn eerste werk wordt gekenmerkt door veel ‘recht voor zijn raap’-grappen;  titels als ‘What’s New Pussycat’ (1965) en ‘Bananas’ (1971) spreken eigenlijk voor zich. Vanaf ‘Annie Hall’ – de film die in feite gezien wordt als zijn allerbeste werk en die een inspiratiebron bleek voor vele filmmakers na hem – werden de films van Woody Allen veel meer ‘verhalend’. Grappig is het nog steeds, maar de humor zit nu wat dieper verstopt in de dialogen. ‘Love and Death’ is de laatste film die gerekend wordt tot Allens oude werk. Maar hoewel de grappen lekker dik worden aangezet, zit deze film zeker intelligent in elkaar.

‘Love and Death’ is namelijk een satire op de befaamde Russische literatuur. Allen speelt zelf de hoofdrol, samen met zijn muze (én geliefde) uit die tijd, Diane Keaton. De film speelt zich aan het begin van de negentiende eeuw. Wanneer Napoleon (James Tolkan) Oostenrijk binnenvalt, wordt de laffe, pacifistische student Boris Grushenko (Woody Allen) gedwongen zich te melden bij het Russische leger. Tegen wil en dank wordt de in de liefde teleurgestelde Boris een oorlogsheld, wanneer hij een groep Franse officieren gevangen neemt. Het Franse leger blijkt echter te sterk en nadert Moskou. Als Boris terugkeert van de frontlinie, trouwt hij met weduwe Sonja (Diane Keaton). Hij denkt dat er, met de komst van Napoleon naar de Russische hoofdstad, een einde komt aan de oorlog. Maar zijn jonge, ambitieuze vrouw denkt daar anders over; zij verzint een plan om Napoleon om te leggen en sleept Boris – opnieuw geheel tegen zijn zin – mee in haar val.

Allen maakte van ‘Love and Death’ één grote ode aan zijn helden. Het verhaal en de dialogen zijn bijvoorbeeld sterk geïnspireerd door de grote Russische schrijvers Dostoyevsky en Tolstoy (neem alleen al de titel, ‘Love and Death’, die zo in het rijtje ‘Misdaad en straf’ en ‘Oorlog en vrede’ – twee onmiskenbare hoogtepunten uit de Russische literatuur – past). Maar de humor in de film is dan weer een vette knipoog richting The Marx Brothers, Charlie Chaplin en Bob Hope. Overigens is niet alle humor in deze film zo recht voor zijn raap, er zitten ook meer subtiele verwijzingen in naar de klassieke literatuur en naar hoogtepunten uit de (Europese) filmgeschiedenis. Zo steekt Allen ook hier zijn bewondering voor de illustere Zweedse cineast Ingmar Bergman en de Russische filmmaker Sergei Eisenstein niet onder stoelen of banken. Doordat Allen die toch redelijk zware kost van oorlog, vrede en de dood combineert met lichtvoetige slapstick, kijkt deze film gemakkelijk weg.

Overigens pakt niet alles even sterk uit; het oeverloze gefilosofeer van Boris en Sonja tussen de veldslagen door werkt steeds meer op de zenuwen en de dorpsgek Berdykov (Percival Russel) is werkelijk geen moment grappig. En zo zijn er wel meer ‘nét niet’ momenten in deze film. Daar stelt Allen echter ook een hoop lolligs tegenover, met name aan het begin van de film. En zeker als je de culturele referenties eruit weet te vissen, biedt ‘Love and Death’ een hoop extra kijkplezier. Toegegeven, we hebben liever de Woody Allen die het niet per se van de visuele grappen en slapstick moet hebben. De Woody Allen zoals in ‘Annie Hall’, ‘Manhattan’(1979) en ‘Hannah and Her Sisters’ (1986); zo zien we hem het liefst. Desondanks biedt deze vroege Allen – de laatste ‘Allen oude stijl’ – volop vermaak en hadden zowel Woody zelf als Diane Keaton duidelijk erg veel plezier bij het maken van deze film.

Patricia Smagge

Waardering: 3