Lunana: A Yak in the Classroom (2019)
Regie: Pawo Choyning Dorji | 110 minuten | drama, familie | Acteurs: Sherab Dorji, Ugyen Norbu Lhendup, Kelden Lhamo Gurung, Pem Zam, Sangay Lham, Chimi Dem, Tashi Dema, Dophu, Tshering Dorji, Art Finch, Dorji Om, Tandin Sonam, Sonam Tashi, Kunzang Wangdi, Tshering Zangmo, Tsheri Zom
Bhutan, het kleine Aziatische berglandje dat tussen grootmachten China en India ligt ingeklemd, heeft van zijn exclusiviteit zijn handelsmerk gemaakt. Van zijn buurlanden wil het weinig weten. En ook toeristen worden niet graag verwelkomd. Wie toch het authentieke land in wil, betaalt daar -letterlijk- de prijs voor. Pas voor een minimale dagelijkse bijdrage van 200 dollar per persoon gaan de landsgrenzen voor de welwillende reiziger open. De minder bedeelde vakantieganger kan alleen maar dromen van de kleurrijke tempels, eeuwig groene rijstvelden en de vrijwel ontelbare panorama’s.
Het land heeft daardoor iets enigmatisch. Dat wordt versterkt door de afwezigheid van het land in het publieke domein. Zo verschijnen er slechts mondjesmaat films die gemaakt zijn of zich afspelen in het Aziatische landje. Social filmnetwerk Letterboxd telt een schamele 34 titels die hun oorsprong in Bhutan hebben. Wellicht zijn het er meer, maar de vraag is of die films ooit ons scherm bereikt hebben. Misschien dat ‘Lunana, A Yak in the Classroom’, zoals de film volledig heet, bij machte is om iets aan die ondoorgrondelijkheid te doen. Met een Oscarnominatie, voor beste buitenlandse film, op zak maakt het alvast een goede start.
‘Lunana’ vangt aan in Thimphu, de hoofdstad van Bhutan. Het is de standplaats van Ugyen Dorji, een, op zijn zachtst gezegd, nogal ongemotiveerde schoolmeester. Hij droomt van een bestaan als zanger in het moderne Australië. In afwachting van een visum, blijft hij kalmpjes maar weinig geïnteresseerd in de pas lopen van het allesbepalende overheidswezen. Totdat, van hogerhand, wordt besloten Ugyen naar het verre bergdorpje Lunana, waar naar verluid de meest afgelegen school ter wereld huisvest, te sturen om zijn werkethos bij te schaven. De twintiger kan niet anders dan akkoord gaan.
Na een busreis en een wandeltocht van drie dagen, zowel zijn dromen als moderne leventje achter zich latend, komt Ugyen bij zijn onherbergzame eindpunt aan. De cultuurshock is groot. In vergelijking met de relatief welvarende hoofdstad heerst in Lunana de armoede. De elektriciteit doet het er maar sporadisch. Veel volwassenen worstelen met alcohol. ’s Winters, wanneer de kou de overhand neemt, gaat het dorp praktisch op slot. Ugyen kan er aanvankelijk niet aan wennen, maar ziet uiteindelijk in dat de kinderen zonder hem helemaal geen toekomst hebben. Schoorvoetend gaat hij met ze aan de slag.
De clash tussen moderne levensstijlen en ouderwetse tradities wordt niet te zwaar gebracht. Sterker nog, zo nu en dan werkt ‘Lunana’ goed op de lachspieren. Wanneer Ugyen leert hoe hij vuur moet maken met de uitwerpselen van een yak, een Aziatische rundersoort, regelen zijn nieuwe dorpsgenoten dat er een exemplaar in zijn klaslokaal komt te staan. Andersom leert de onderwijzer zijn leerlingen over de genoegens van het tandenpoetsen. Het levert komische beelden op, juist doordat er zo met die tegenstellingen gespeeld wordt.
Ook elders valt er cinematografisch veel te genieten. De meer dan fraaie vergezichten, vol groene grasvlakten, wit getopte bergen en azuurblauwe luchten gaan nooit vervelen. Toeristische attracties, ofwel de plekken die het land doorgaans wil dat bezoekers te zien krijgen, blijven buiten beeld. Ook binnenkamers, juist de plekken die over het algemeen verborgen blijven, is de camera nooit ver weg. Door het gebrek aan kunstlicht, door de elektriciteitsschaarste, ontstaat een mooie beeldsubtiliteit die de emoties van personages op een krachtige manier versterkt.
Uiteindelijk blijven de grootste tegenstellingen, ondanks de nadrukkelijke symboliek, in stand. Misschien zegt dat wat over de transitie waarin het land zich bevindt, van oud naar nieuw, onder de streep blijft ‘Lunana’ daardoor hangen in ambiguïteit. Het echte Bhutan blijft daardoor toch nog in enige nevelen gehuld.
Wouter Los
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 19 mei 2022
VOD-release: 24 augustus 2022