Mal viver (2023)
Regie: João Canijo | 127 minuten | drama | Acteurs: Anabela Moreira, Rita Blanco, Madalena Almeida, Cleia Almeida, Vera Barreto, Nuno Lopes, Filipa Areosa, Leonor Silveira, Rafael Morais, Lia Carvalho, Beatriz Batarda, Carolina Amaral, Leonor Vasconcelos
Wil je jezelf eens lekker emotioneel treiteren ga dan naar ‘Mal viver’. Het is “Goede tijden, slechte tijden”, zonder de goede. Drie Portugese generaties, een oma, twee dochters en een kleindochter snijden door hun onderlinge relaties als door polsen. Met gemak rivaliseert dit eerste deel van een tweeluik met de bitterheid en sneren in films van Ingmar Bergman.
Kleindochter, Salome (Madelena Almeida), keert terug naar haar moeder omdat haar vader recentelijk is overleden. Haar moeder Piedade (Anabela Moreira) die onder depressies lijdt, is niet erg blij met deze verrassing geregeld door oma Sara (Rita Blanco). Dit zet de verhoudingen in het al fragiele verbond tussen de vrouwen volledig op scherp. Onderwijl moeten twee generaties nog altijd een hotel, dat op zijn laatste financiële pootjes loopt, runnen. De gasten die er deze ene zomer komen zijn dus misschien wel de laatsten.
De hotelgasten, drie gezinnetjes in verschillende constellaties, trekken zich weinig aan van het psychologisch geweld tussen de vijf gastvrouwen, zelfs wanneer er geschreeuw en gegooi met servies hoorbaar is. Wat je niet wil zien of horen, is er tenslotte niet. Of de gasten kijken enigszins verlekkerd toe naar de kokende en opdrogende vissenkom waar ze zelf ook in zitten. Zo krijgt iedereen, inclusief de kijker, flarden mee van het grotere verhaal, een gewogen doorsnee van een krioelende microkosmos. Doorzeefd met angsten leven de bewoners op eilandjes die steeds verder van elkaar afdrijven en licht rondtollen waardoor ze elkaar soms eens aanraken.
Alleen het geraamte van het hotel in ‘Mal viver’ houdt iets in stand van de schone schijn en het vakantiedoel. De muren van dit overkoepelende personage beschermen en scheiden, sommige kamers gloeien van liefde en lust, andere van haat en nijd. En dan zijn er veel gesloten deuren. Tussen al die kamers spookt Piedade en bewaakt ze het zwembad met hand en tand. In de vroege ochtend, als het niet officieel open is voor bezoekers, schaakt ze het tot haar eigen paradijs. Daar vindt de hoteleigenares een beetje rust van al het menselijk gefriemel en gekonkel dat ze op haar manier zo onzichtbaar mogelijk dient.
De elliptische montage en de strakke beeldcomposities versterken het gevoel van fragmentatie. Als je maar met de ogen knippert, ben je al in een ander hoekje van het hotel. Op die manier lijken er overal stukjes te missen uit het verhaal. Deze zorgvuldig opgebouwde fragmentatie benadrukt het gevoel van het ongekende verval in de relaties tussen de personages. In ‘Viver mal’, de tweede film, verdiept regisseur João Canijo genadeloos de psychologische oorlogsvoering tussen de permanente en tijdelijke hotelbewoners.
Verder zijn dialogen vaak ad rem, (af)geremd en gebroken. Maar ondanks de monotoon theatrale opvoering zijn de woorden zo scherp als een recent geslepen mes. De personages zenden ze naar elkaar alsof ze gifpijlen moeten afschieten om zo te kunnen ontladen. Vriendelijkheid is verdrukt, zo niet geplet. Alsnog muteert het kibbelen en kwellen zich slinks in louterende momenten. Echter dan moet je je wel willen overgeven aan deze macabere, soms naar grappige, dans van woorden en blikken. De spiegelfilm ‘Viver mal’ wordt daardoor onmisbaar.
Roy van Landschoot
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 22 augustus 2024
VOD-release: 12 september 2024 (Eye Film Player)