Mama (2013)
Regie: Andy Muschietti | 100 minuten | horror, thriller | Acteurs: Jessica Chastain, Nikolaj Coster-Waldau, Megan Charpentier, Isabelle Nélisse, Daniel Kash, Javier Botet, Jane Moffat, Morgan McGarry, David Fox, Dominic Cuzzocrea, Christopher Marren, Julia Chantrey, Ray Kahnert
Andy Muschietti’s ‘Mama’ is een (lang)speelfilmversie van zijn eigen korte film uit 2006. Muschietti heeft een achtergrond in reclamefilmpjes en wilde met zijn korte film laten zien dat hij ook in staat was duistere films te maken. Het filmpje wist de aandacht trekken van de gelijkgestemde Guillermo del Toro, die zich vervolgens als producent aanbood voor een lange versie van het verhaal over twee in een blokhut verlaten meisjes die een tamelijk huiveringwekkende nieuwe ouderlijke band ontwikkelen met een mysterieuze moederfiguur. Deze samenwerking levert een stijlvolle bovennatuurlijke horrorfilm op vol schrikmomenten, die echter vol zit met clichés en door een te karige inhoud de lange(re) tijdsduur niet weet te rechtvaardigen.
Voor de doorgewinterde horrorfilmliefhebber is de achterliggende gedachte van ‘Mama’ zeer herkenbaar. De geestverschijning in de film is gestorven onder tragische omstandigheden en heeft daarom nog wat onverwerkte emoties waarmee zij de sterfelijke personages meent te moeten lastigvallen. Vooral in Japanse horrorfilms van de laatste vijftien jaar is dit concept veel gebruikt. Daarnaast doen ook de onnatuurlijk schokkerige bewegingen van de geesten, de dierlijke geluiden die ze maken, en de lange wapperende haren van “Mama” denken aan films als ‘Ringu’ (‘The Ring’) en ‘Ju-on’ (‘The Grudge’). Verder is ook de manier waarop de achtergrond van het sterfgeval wordt onthuld hopeloos stereotiep (een oud vrouwtje in een archief dat de onderzoeker naar verstopt bewijsmateriaal brengt en vraagt of hij in geesten gelooft) en doen verschillende personages weer van die typische, idiote horrorfilm-dingen, zoals alleen in het donker op onderzoek uitgaan, of (wederom alleen) op een plek blijven waar duidelijk onverklaarbare en levensgevaarlijke zaken gaande zijn.
Maar ook al komt veel in de film bekend voor, ‘Mama’ weet inhoudelijk gezien ook veel goeds en interessants te doen. Het begin is al meteen pakkend en intrigerend. De kijker wordt namelijk meteen het drama ingeslingerd. De mannelijke hoofdpersoon, die in paniek zijn twee dochters meeneemt in de auto en hals over kop wegvlucht, heeft, zo horen we via radioberichten, twee collega’s en zijn ex vermoord. Toch komt hij sympathiek over en wil de kijker hem het voordeel van de twijfel geven. Hij is zo bang en gestrest, dat kan bijna geen koelbloedige moordenaar zijn. En vanwege het fragiele lot van de twee onschuldige kindjes hoopt de kijker ook gewoon van harte dat hun vader een sympathieke en redelijke man is. Maar dan krijgt het verhaal een onverwachte wending en wordt het bovennatuurlijke element geïntroduceerd. Dit laatste gebeurt eigenlijk wat te snel en te expliciet. Door dat ene, belangrijke shot vroeg in de film, en de combinatie met de titel van de film is het in feite al meteen duidelijk hoe de vork in de steel zit. Gelukkig blijft de film door de stijl, wat interessante thematiek, en constante dreiging van “Mama”, nog wel een tijdje boeien.
Een kracht van de film is dat de gruwelen en akelige situaties niet alleen direct samenhangen met enge, bovennatuurlijke verschijningen. Zo zijn de twee kindjes na hun contact van vijf jaar met “Mama” op zichzelf al beangstigend. Ze lopen bijvoorbeeld razendsnel door de kamer op handen en voeten en zitten op de kast of onder het bed, terwijl ze grommen of andere oerkreten laten horen. Natuurlijk, dit komt door het jarenlange contact met iets onaards en mysterieus, maar ook gewoon door het gebrek aan menselijk contact. Er zijn verschillende gevallen bekend van kinderen die volkomen afgesloten van de buitenwereld opgroeiden. Ook doet het denken aan de legende van Romulus en Remus, die door wolven in de wildernis zouden zijn opgevoed. Hoe zouden zulke kinderen zich gedragen en hoe kunnen ze langzaamaan weer onderdeel vormen van de maatschappij en sociaal met andere mensen omgaan? Het is een interessant sociologisch en psychologisch vraagstuk, dat ervoor zorgt dat de film, ondanks zijn bovennatuurlijke onderwerp, ook altijd met één been in de werkelijkheid staat.
Los van de realistische, emotionele component omtrent de emoties en persoonlijke ontwikkeling van de kinderen, houden de vele schrikmomenten die de film rijk is, zeker de aandacht erbij. De kijker wordt op elke mogelijke manier de stuipen op het lijf gejaagd. Soms subtiel, met het monster buiten beeld, maar wel duidelijk aanwezig door het zichtbare resultaat van zijn interactie met de kinderen; en soms expliciet en in your face, door het wezen in al zijn “glorie” te tonen en iemand te laten bespringen. In het laatste geval natuurlijk standaard begeleid door een keihard geluid op de soundtrack, met een groot aantal hartverzakkingen en gillende keukenmeiden (in de bioscoopzaal) tot gevolg. Genieten dus, voor de liefhebber.
Ook al doen de schrikmomenten vaak goed hun werk, het is jammer dat deze op den duur duidelijk als opvulling dienen, ter compensatie van het karige, clichématige verhaal. Ook het einde, dat een soort poëtische gerechtigheid zou moeten opleveren, is teleurstellend. De gruwelijke verschijning in de film heeft bijvoorbeeld geen effectieve dramatische component. Ondanks haar tragische lot is het moeilijk om veel begrip op te brengen voor Mama, die gek en obsessief was toen ze stierf en dit nu eigenlijk nog steeds is. Ze blijkt zelfs geen zwak of respect te hebben voor oprechte moederliefde in de wereld van de sterfelijken. Dus echte compassie voor de overledene, zoals die bijvoorbeeld wel in het ook door Del Toro geproduceerde, en hartverscheurende, ‘El orfanato’ werd opgewekt, is hier helaas niet terug te vinden. Er wordt wel gepoogd dit te bereiken door middel van de voortdurende toenadering van de kleinste zus tot de zielige, kinderloze “Mama”, maar om meer dan een soort kinderlijke verwondering lijkt het hier niet te gaan. Muschietti’s film gaat gebukt onder clichés en een mager scenario maar door de uitstekende acteurs (waaronder de tweevoudig voor een Oscar genomineerde Jessica Chastain), knap camerawerk, en een flink aantal schrikmomenten, is ‘Mama’ gelukkig ook nog een redelijk effectief en stijlvol genrewerkje geworden.
Bart Rietvink
Waardering: 3
Bioscooprelease: 7 maart 2013
DVD- en blu-ray-release: 28 augustus 2013