Manifesto (2015)

Regie: Julian Rosefeldt | 95 minuten | drama | Acteurs: Cate Blanchett, Erika Bauer, Ruby Bustamante, Carl Dietrich, Marie Borkowski Foedrowitz, Ea-Ja Kim, Marina Michael, Hannelore Ohlendorf, Ottokar Sachse, Ralf Tempel, Jimmy Trash, Andrew Upton

Een cinematografisch manifest. Dat is wat je op basis van de titel van ‘Manifesto’ zou kunnen verwachten. Een puntsgewijs overzicht van opvattingen, dat verder gaat dan een audiovisueel essay omdat het minder beschouwend is en daardoor een gevoel van iets definitiefs geeft. Tegelijkertijd heeft een manifest door dat strak omlijnde kader minder ruimte voor visuele franjes. Inhoud gaat boven stijl. Dat is enigszins jammer omdat de sterke punten van film als kunstvorm niet optimaal ingezet kunnen worden. Op het eerste gezicht is het de vraag of film wel het juiste medium voor een dergelijke opsomming van ogenschijnlijk droge standpunten is.

Gelukkig , zo is aan het begin van de film via een voice-over te horen, wil ‘Manifesto’ zich verre houden van retoriek. De film wil geen lijstje geven van morele standpunten. Het gaat filmmaker Julian Rosefeldt niet om orde, maar juist om de chaos. Een manifest van de omgekeerde wereld. Waar de inhoud niet verheven is boven de stijl, maar eerder andersom. Een manifest, kortom, van film.

Dat doet Rosefeldt aan de hand van een dertien visueel losstaande, maar thematisch overkoepelende scènes, allen met actrice Cate Blanchett in de hoofdrol. De scènes behandelen strikt gezien elk een verschillende kunstvorm, aan de hand van een keur aan uitspraken van bekende denkers en kunstenaars. Tezamen leggen die verhalen een rode lijn bloot waar een algemene visie over kunst in verscholen ligt.

Want, zo stelt ‘Manifesto’, kunst is het medium van de gemaakte waarheid. Het geeft een valse representatie van de werkelijkheid. Met originaliteit heeft het niets van doen, omdat een constructie per definitie al niet origineel meer is. Doordat onze perceptie tekort komt, ontstaat er juist vrijheid om te creëren. De vrijheid van de eigen, feitenloze verbeelding. Droom tegenover realiteit. Emotie tegenover rationaliteit. Kinderlijke soevereiniteit tegenover de saaie voorzichtigheid van volwassenen. Film is daar zelf wellicht wel het mooiste voorbeeld van.

Tegelijkertijd begeleidt ‘Manifesto’ zijn pleidooi voor kunst (en de kunstenaar) met zoveel aan cynisme grenzende ironie, dat het ook de spot drijft met kunst en de manier waarop wij daar gewichtig over kunnen doen. Kunst is als het leven zelf, zo vertelt Cate Blanchett op een gegeven moment bijna letterlijk. Daar moet je niet té veel over nadenken. Het leven is er ook om te beleven, te ervaren.

Dan is het enigszins spijtig dat verteller Blanchett de overhand behoudt. Een puur door het beeld gevormde stellingname is misschien ontoegankelijk, maar opent wel de weg voor een meer vrije interpretatie. Roseveldt schenkt de toeschouwer niet de volledige vrijheid die hij zelf propageert. ‘Manifesto’ is daardoor vooral een interessante lering in postmoderniteit, waarin kunst gelijktijdig betekenisvol als betekenisloos is. Het is maar net hoe je er naar kijkt.

Wouter Los

Waardering: 4

Bioscooprelease: 5 oktober 2017
DVD-release: 20 februari 2018