Margin Call (2011)
Regie: J.C. Chandor | 110 minuten | thriller | Acteurs: Kevin Spacey, Paul Bettany, Jeremy Irons, Demi Moore, Zachary Quinto, Penn Badgley, Simon Baker, Mary McDonnell, Stanley Tucci
Nu de wereld al bijna drie jaar in de ban is van een kredietcrisis met alle gevolgen van dien, zijn films en boeken over dit thema een hartelijke aanvulling aan de nog magere kennis die de meeste mensen hebben over het reilen en zeilen van het bankwezen. Het is nog niet zo makkelijk precies te begrijpen hoe grote verzekeringsbanken tot de wereldwijde crisis hebben geleid waar we nog maar net uit opkrabbelen. De film begint op harde toon: grote delen van het personeelsbestand van een grote zakenbank worden ontslagen. De meisjes die de slachtoffers als makke lammeren naar de slachtbank leiden, zullen we zo’n anderhalf uur later in de film zélf met hun spullen in dozen het pand zien verlaten. Dit belooft weinig goeds. Op de avond na deze turbulente dag besluit de jonge werknemer Peter Sullivan nog wat overwerk te doen. Van zijn zopas ontslagen baas kreeg hij een usb-stick vol vertrouwelijke informatie mee, waar hij ‘voorzichtig’ mee moest omspringen. Wat hij ontdekt kan hij, nee, dúrft hij bijna niet te geloven. Hij trommelt direct twee collega’s op om naar zijn schokkende bevindingen te kijken. Wat volgt is een gecomprimeerd lesje bedrijfseconomie, niet gemakkelijk te volgen maar niettemin interessant. Wat is er precies aan de hand?
Kort gezegd: waar consumentenbanken grote hoeveelheden geld (van hypotheken bijvoorbeeld) aan zakenbanken (investeringsbanken) doorlenen en via hen investeren op de beurs, verpakken de investeringsbanken op hun beurt de financiële producten in complexe pakketten om op de beurs aan te bieden. Dit is een heel gewone gang van zaken. In de wereld van de investeringsbanken – en zo ook in de film – werden deze pakketten jarenlang verkocht, over vele verschillende producten verspreid, waardoor de weliswaar aanzienlijke risico ’s voldoende gespreid werden om dit proces in beweging te houden.
In de film zien we hoe de afdeling risicobeheer in het oog probeert te houden hoeveel de traders en verkopers van de bank mogen verhandelen om te grote verliezen te voorkomen. Een margin call is kort gezegd het moment waarop aan de bel wordt getrokken als de te verwachten verliezen groter dreigen te worden dan het te compenseren onderpand. Dit blijkt overigens nauwelijks uit te film, waar nogal lukraak met termen als ‘volatiliteitsindex’ wordt gestrooid. De slimme Sullivan ontdekt bij toeval dat de formules waarop deze risicoanalyses gebaseerd waren, incorrect in elkaar steken – met desastreuze gevolgen. In één nacht worden alle hoge piefen van de bank bijeen getrommeld om spoedberaad te houden. De verschillende managers en directeuren belichamen de mogelijke kanten van de financiële wereld: de een bedachtzaam en eerlijk, de ander koelbloedig en egoïstisch.
De schokkende boodschap dat nachten zoals deze een wereldwijde financiële crisis hebben kunnen veroorzaken is even schokkend als onwerkelijk. Enerzijds mag best benadrukt worden hoe dit kan gebeuren en wat er in de toekomst anders zou moeten, anderzijds is de toon van de film te gefragmenteerd en te flashy om gegronde conclusies te trekken. Hoewel de heersende opinie de absurde rijkdom van de snelle jongens juist steeds minder tolereert, brengt de film deze kant toch met een verlekkerde blik. De onduidelijke positie van de film culmineert in het overrelativerende eindbetoog van grote baas Jeremy Irons, die een wanhopige Kevin Spacey (beide sterke rollen) haarfijn duidelijk probeert te maken dat kredietcrises al eeuwen lang de wereld teisteren zonder dat er veel structurele veranderingen zijn ondergaan. Zo gaat het nu eenmaal, en zo zal het blijven gaan, is zijn weinig opbeurende boodschap. Is dit ook wat de makers de kijker willen vertellen? “Dit hoort er nu eenmaal bij, de hebzucht en grensoverschrijdende risico’s zijn menselijk”? Dát is lastig te behappen, zeker van een film die zich op zijn beurt ook maar wat graag heeft laten verleiden door de glamoreuze kanten van de big bucks.
Ruby Sanders
Waardering: 3
Bioscooprelease: 10 november 2011
DVD-release: 27 maart 2012