Mariken van Nieumeghen (1974)

Regie: Jos Stelling | 80 minuten | drama, geschiedenis | Acteurs: Ronnie Montagne, Sander Bais, Eric Bais, Frans Stelling, Diet van de Hulst, Wil Post, Dick Mulder, Alida Sonnega, Alida Sonnega, Jacqueline Bayer

Het middeleeuwse mirakelspel ‘Mariken van Nieumeghen’ – de naam zegt het al, verhaalt van een wonder. Een weeskind loopt weg van huis en wordt verleid door de duivel vermomd als edelman, en moet leren dat vergeving van de zonden leidt tot verlossing.

Deze aardse verfilming van Jos Stelling, zijn debuut uit 1974, heeft een traditionele vertelstructuur, alsmede krachtige vertolkingen van Ronnie Montagne als Mariken en Sander Bais als Moenen (de duivel). De enscenering is, zoals gebruikelijk in de films van Stelling, tip top in orde.

Taferelen als naakte, hooiende boerinnen; dansen in het vuur, dat werk. Het mooie van het bronverhaal is niet de christelijke leer op zich, maar de levensreis die Mariken maakt. Zij leert het wereldse leven van Moenen, behept met uitspraken als ‘altijd zorgen dat je meer weet dan een ander’.

Dat Montagne geen andere films maakte en niet eens een Wikipedia-pagina heeft mag ook een wonder heten, want deze frisse schoonheid, die wel iets weg heeft van Geert de Jong, doet bijna alles goed, van hemels in het niets staren tot orgieën van geweld.

Mariken is een pure ziel, in een wereld van mensen die zich anders voordoen dan ze zijn. Geen romantisch gegeven, maar een opgave voor iedereen die opgroeit; dat maakt ‘Mariken van Nieumeghen’ tijdloos en universeel.

‘Verwacht niet teveel van het leven; geld en macht, eerzucht en jaloezie zullen je deel zijn’. ‘Maar de liefde laat mensen dingen doen waardoor ze machtig zijn’, antwoordt Mariken. ‘Heel mooi, maar is het waar?’

De Middelnederlandse teksten die scholieren doorgaans moeten lezen geven niet op de gemakkelijkste manier toegang tot het inspirerende bronverhaal. Deze film, die zeker een moderne opvolger verdient van een regisseur als Bruno Dumont, doet dat wel.

Mariken is kwetsbaar, in haar zucht naar kennis, en uiteindelijk naar wraak. Kwetsbaar, niet door en door slecht. Zelfs Moenen is een tweeslachtig wezen; dat heeft Stelling uitstekend begrepen en verbeeld.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 4

Bioscooprelease: 19 december 1974
VOD-release: 15 januari 2024 (Eye Film Player)