Marriage Story (2019)

Regie: Noah Baumbach | 136 minuten | komedie, drama | Acteurs: Scarlett Johansson, Adam Driver, Azhy Robertson, Laura Dern, Julie Hagerty, Merrit Wever, Alan Alda, Ray Liotta, Wallace Shawn, Mickey Sumner, Matthew Shear, Brooke Bloom, Hannah Dunne, Roslyn Ruff, Robert Smigel

Hollywood heeft het traditionele, idealistische beeld van het huwelijk jarenlang stevig omarmd. Vanuit Europa kwamen wel films waarin realistischere denkbeelden boven drijven, bijvoorbeeld van Ingmar Bergman en zijn ‘Scenes from a Marriage’ (1973), gebaseerd op zijn eigen ervaringen met het instituut huwelijk. Pas met het voor zijn tijd revolutionaire echtscheidingsdrama ‘Kramer vs. Kramer’ (1979) veranderde de manier waarop in Hollywood het huwelijk werd afgeschilderd, zij het heel langzaam. In die film zagen we voor het eerst ook de vaderfiguur in een andere rol. Als de door Meryl Streep gespeelde Joanna van de ene op de andere dag haar gezin achterlaat, wordt Ted (Dustin Hoffman, op wiens eigen echtscheiding het verhaal gedeeltelijk is gebaseerd) gedwongen in zijn eentje te zorgen voor zijn zoontje; iets wat hij voor die tijd amper deed. En zeg je films over relaties, dan kun je niet om Woody Allen heen. De New Yorker heeft zijn hele oeuvre gebouwd op het genre en verwerkte zijn eigen scheiding van Mia Farrow in ‘Husbands and Wives’ (1992) en ‘Annie Hall’ (1977) ging over zijn relatie met Diane Keaton. Ook Noah Baumbach maakt graag films over zijn eigen ervaringen met het fenomeen huwelijk. Waar het in zijn debuutfilm ‘The Squid and the Whale’ (2005) nog draaide om de relatieperikelen van zijn ouders, verwerkte hij zijn eigen scheiding van actrice Jennifer Jason Leigh tot ‘Marriage Story’ (2019), een special voor Netflix gemaakt drama waarin hoofdrolspelers Adam Driver en Scarlett Johansson de pannen van het dak spelen.

Aanvankelijk zet Baumbach ons op het verkeerde been; aan het begin van de film horen we Charlie (Adam Driver) en Nicole (Scarlett Johansson) allemaal mooie, karakteristieke karaktereigenschappen – grote en kleine – over elkaar vertellen. Zij kan bijvoorbeeld heel goed luisteren en weet precies welke cadeautjes ze moet geven, en hij kleedt zich verrassend goed voor een man en is een geboren vader. Maar we worden al gauw uit de droom geholpen: die lijst met pluspunten over elkaar hebben ze alleen maar geschreven omdat hun mediator dat van hen gevraagd heeft. Nicole weigert vervolgens haar brief hardop voor te lezen. Ze heeft geen zin om moeite te doen iets te redden wat toch niet meer te redden valt. Waar is het misgegaan? Charlie en Nicole leerden elkaar zo’n tien jaar geleden kennen in New York. Hij was en is nog steeds een succesvolle theaterregisseur en -producent, zij had een veelbelovende acteercarrière in Hollywood maar bleef na de ontmoeting met Charlie in New York hangen. Daar werd ze zijn muze en een ster op Broadway. Ook kregen ze samen zoontje Henry (Azhy Robertson), die inmiddels acht jaar is. De afgelopen jaren groeide de frustratie, met name bij Nicole, die het gevoel heeft haar eigen carrière te zijn misgelopen. Ze besluit naar een auditie te gaan in Los Angeles en neemt Henry mee. Eenmaal daar neemt ze de gehaaide feministische advocate Nora Fanshaw (heerlijke rol van Laura Dern) in de arm, want ze wil van Charlie af. Als hij zijn kind wil blijven zien, zal ook hij een advocaat moeten zien te vinden in LA. Hoewel beiden de scheiding zo netjes mogelijk willen afhandelen, ook vanwege Henry, blijkt de tussenkomst van de advocaten ervoor te zorgen dat de confrontaties steeds ongemakkelijker worden.

In de gesprekken met haar advocate, haar wat merkwaardige moeder (Julie Hagerty) en haar zus (fijne rol van Merritt Wever) leren we waarom Nicole niet meer verder wil met Charlie. Ze heeft het gevoel dat haar eigen persoonlijkheid, ambities en ideeën zijn opgeslokt door die van hem. Bovendien was het plan om na verloop van tijd richting haar geliefde LA te gaan, zodat zij ook de tijd en ruimte zou krijgen om aan haar carrière te werken. Baumbach toont de monoloog van Johansson (zelden beter dan hier) in enkele lange takes, waarbij hij de camera haar steeds dichter op de huid laat kruipen. Zo zien we elk spoortje van emotie op haar gezicht. Met weemoed denkt ze terug aan betere tijden, maar tegelijkertijd voelt ze schaamte en teleurstelling in zichzelf omdat het haar niet lukt haar huwelijk tot een succes te maken. Ze is een vat vol tegenstrijdigheden, want enerzijds verlangt ze nog naar Charlie, maar anderzijds vindt ze dat het nu eens tijd is voor háár. Adam Driver is zo mogelijk nóg sterker in zijn rol van Charlie, een man die zonder het te beseffen een verstikkend effect heeft op zijn echtgenote. Het was makkelijk geweest als hij een hooghartige narcist of een zwart schaap zou zijn, zodat je partij kon kiezen. Maar Charlie is een aimabel en integer mens en een liefhebbende vader. Zowel hij als Nicole hebben hun gebreken, hun onhebbelijkheden, maar dat maakt dit heel menselijke karakters. Ze willen allebei een zo zacht mogelijke landing, maar worden door de mensen om hen heen (naast Dern duiken ook Alan Alda en Ray Liotta op als twee advocaten met elk hun compleet eigen aanpak) een richting op gestuurd waar ze nooit om hebben gevraagd. Hij ziet het leven zoals hij dat kende in elkaar storten en smeekt tegen het einde van de film letterlijk om hulp en houvast, in zijn verpletterende vertolking van Stephen Sondheims ”Being Alive’. Ook al speelt het verhaal zich in een intellectueel milieu af dat voor de meesten ver van hun bed staat, de zorgvuldig uitgewerkte karakters maken de beslommeringen van Nicole en Charlie universeel en herkenbaar.

Baumbach stuwt zijn acteurs op tot grote hoogten. Verbaal vuurwerk is er in een scène waarin een woordenwisseling uitmondt in een partijtje moddergooien die zijn weerga niet kent, met verwijten over en weer. De onredelijkheid viert hoogtij en als kijker worden we erin meegesleurd tot de tranen over onze wangen lopen. Die woeste vulkaanuitbarsting onderstreept ook hoe dicht bij elkaar haat en liefde liggen. Want dat de liefde nog niet helemaal weg is, zien we in kleine, lieve gebaartjes en scènes die Baumbach ook in zijn film verstopt heeft: Nicole die Charlies haar knipt, voor hem bestelt in een restaurant als hij weer eens geen keuze kan maken en zijn losse veters voor hem strikt bijvoorbeeld. Ook is er ruimte voor de broodnodige (milde) humor, onder meer in de chaos rond het overhandigen van de dagvaarding aan Charlie, met daarbij een glansrol voor Wever, en het ongemakkelijke bezoek van een onvermurwbare sociaal werkster (Martha Kelly) in de tijdelijke Californische woning van een wanhopige en onzekere Charlie. In het camerawerk valt met name op hoe Baumbach in de wijdere shots de groeiende fysieke afstand tussen de twee (voormalige) echtelieden weet te vangen, naast de pure emoties in hun gezichten en lichaamstaal in de close-ups. De regisseur heeft de touwtjes stevig in handen, weet precies wat hij in beeld wil brengen zonder er al te veel nadruk op te leggen. Bovendien laat hij Driver en Johansson schitteren als nooit tevoren. Hij kiest geen partij en is zowel bikkelhard als vergevingsgezind richting beiden: waar twee kijven hebben twee schuld. Door de advocaten een cruciale rol toe te bedelen, onderstreept Baumbach nog maar eens wat voor kille en verharde maatschappij het is waarin we terecht gekomen zijn.

‘Marriage Story’ ontroert, schuurt, bijt en laat ons zelfs af en toe glimlachen, omdat de film ons haarfijn wijst op de emotionele chaos waarin we belanden als de liefde zoals we die kennen langzaam uit ons leven verdwijnt. Adam Driver en Scarlett Johansson spatten van het scherm: het ene moment ogen ze strijdvaardig, het andere kwetsbaar en klein. Beiden zijn terecht genomineerd voor Golden Globes (net als Dern, Baumbach, componist Randy Newman en de film zelf trouwens) en kijk niet vreemd op als ze ook bij de Oscars hoge ogen gaan gooien!

Patricia Smagge

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 28 november 2019