Mary and Max (2009)

Regie: Adam Elliot | 93 minuten | drama, animatie, komedie | Originele stemmencast: Toni Collette, Philip Seymour Hoffman, Eric Bana, Barry Humphries, Bethany Whitmore, Renée Geyer, Ian ‘Molly’ Meldrum, John Flaus, Julie Forsyth, Michael Ienna, Christopher Massey, Shaun Patten, Carolyn Shakespeare-Allen, Leanne Smith

Wat is het soms toch oneerlijk verdeeld in de wereld, wat publiciteit betreft. Neem het jaar 2009. Er kwamen toen verschillende animatiefilms uit in de bioscopen – zoals ‘Up’, ‘The Princess and the Frog’, ‘The Fantastic Mr. Fox’, en ‘Ice Age 3’ – die veel aandacht kregen van publiek en critici, terwijl een juweeltje als ‘Mary and Max’ het met enkele festivaloptredens moest doen en vervolgens tot een leven op dvd of blu-ray toegewezen was. Deze gedurfde klei-animatie uit Australië verdient alle aandacht die hij kan krijgen en hopelijk gaat dat er nu eindelijk van komen, nu de film op dvd en blu-ray is verschenen. De stop-motion animatie is van de hand van Adam Elliot, die in 2003 de Oscar in ontvangst mocht nemen voor zijn korte animatiefilm ‘Harvie Krumpet’, en voor ‘Mary and Max’ putte uit zijn eigen leven als kleine jongen in Australië, toen hij een correspondentie begon met een onbekende Joodse man in Amerika, die aan Asperger’s Syndroom leed. Hij paste het verhaal iets aan, onder andere door het hoofdpersonage in een meisje te veranderen, de tragiek van haar geïsoleerde bestaan dik aan te zetten, en het verhaal zich af te laten spelen in de jaren zeventig. Het resultaat is een creatieve en prachtig vormgegeven animatiefilm die verrast, vermaakt, bedroeft en ontroert. Het is een klein kunstwerkje dat geen enkele filmliefhebber aan zich voorbij mag laten gaan.

Ondanks het betoverende karakter van ‘Mary and Max’, kan het even duren voordat de magie van de film zijn uitwerking krijgt op de kijker. De introductie van de belangrijkste personages – Mary en haar familie, en Max en zijn directe omgeving – is natuurlijk noodzakelijk, maar de manier doet aanvankelijk wat gekunsteld aan, alsof er te erg geprobeerd wordt om de kijker de bedwelmen met komische situaties en eigenzinnige personages. Ieder figuur heeft zo zijn eigenaardigheden, en alles wordt haarfijn uit de doeken gedaan voor de kijker door middel van een voice-over en “humoristische” begeleidende beelden. Zoals van opa, die de gewoonte heeft om in ijskoud water te springen, waarvan zijn tepels omhoog gaan staan, of van haar tante Vera, die altijd producten “leent” in winkels, door ze onder haar jurk te stoppen. Het doet erg aan de opening van ‘Amélie’ denken, maar Barry Humphries’ woorden en de komische situaties slagen er nog niet in om de geanimeerde wereld tot leven te brengen voor de kijker. Gelukkig gaat het allemaal een stuk beter wanneer de inleiding voorbij is en het  daadwerkelijke verhaal begint. En zodra Mary zelf begint met praten en haar eerste woorden op papier zet voor de dan nog onbekende Max uit Amerika, is de interesse voorgoed gewekt en komt de kijker niet meer los van de wonderlijke personages en de prachtige animaties.

Het verhaal heeft een bijzonder karakter en wat tegendraadse ontwikkeling. Het is hartverwarmend om te zien hoe deze twee eenzame en verloren zielen elkaar vinden door middel van elkaars brieven en persoonlijke verhalen, maar het verloopt allemaal toch wat anders dan je zou verwachten. Naarmate het tweetal steeds opener wordt en ze meer van zichzelf blootgeven, lijkt het logisch dat ze steeds meer uit hun isolement komen om elkaar tenslotte te ontmoeten, maar zo vanzelfsprekend gaat het allemaal niet. Door praktische omstandigheden, en voor een groot deel door de aandoening van Max – die veel behoefte heeft aan structuur, zich heel moeilijk emotioneel kan uiten, en snel last heeft van paniekaanvallen – stagneert de communicatie tussen Mary en Max en schieten de twee ernstig in een dip, met zelfs ziekenhuisopname en dreigende zelfmoordpogingen tot gevolg.

Nee, ‘Mary and Max’ is duidelijk geen luchtige kinderanimatie, maar serieus drama over eenzaamheid, (de tragiek van) liefde, hoop, vriendschap, en nog veel meer. Gelukkig is de film ook doorspekt met humor, zowel in de animaties als de verhalen van Mary en Max. Anders zou het allemaal wel erg deprimerend worden. De correspondentie zelf bestaat vaak uit komische anekdotes, op een leuke manier geïllustreerd door Elliot – zoals wanneer Max vertelt over de verschillende baantjes die hij vroeger heeft gehad, of de hobbies die hij had als lief, klein joods jongetje, met gevlochten haar en keppeltje – en zijn de objecten die ze bij hun brieven voegen, zoals een chocoladecake of een mutsje,  vaak schattig en attent.

‘Mary and Max’ is qua structuur gewaagd. Voor het vertellen van het verhaal wordt voornamelijk gebruik gemaakt van voice-overs en de actie is voor het grootste gedeelte beperkt tot de gebeurtenissen in de anekdotes die Mary en Max in hun brieven opschrijven. Maar ook al is er nauwelijks echte actie aanwezig en zullen Mary en Max elkaar nooit ontmoeten, de verhalen zorgen er wel voor dat de kijker een band krijgt met de personages. Natuurlijk werken de excellente stemacteurs hier ook aan mee. Vooral Philip Seymour Hoffman, bijna onherkenbaar als de oude joodse man, is met zijn warme, donkere stem belangrijk voor de vermenselijking van Max, die met zijn lelijke, gerimpelde hoofd en zwaarlijvigheid wat minder knuffelbaar is dan de schattige Mary. Elliots film slaagt uiteindelijk op vele vlakken. Het uit de werkelijkheid geboren verhaal boeit en ontroert, de animatie is schitterend – karikaturaal, gedetailleerd, en vol emotie -, en de filmmaker is erin geslaagd twee personages te creëren die ondanks hun eigenzinnigheid en introverte karakter werkelijk tot leven komen en door de kijker in het hart kunnen worden gesloten. Mary en Max: een mooi en bijzonder stel.

Bart Rietvink

Waardering: 4