Mein Vater, der Türke – My Father the Turk (2006)

Regie: Marcus Vetter, Ariane Riecker | 90 minuten | documentaire | Met: Marcus Vetter, Cahit Cubuk

Marcus Vetter lijkt zichzelf met ‘My Father the Turk’ een bijna onmogelijke taak gegeven te hebben. Een goede documentaire maken over een onderwerp waarbij hijzelf zó emotioneel betrokken is, lijkt vragen om moeilijkheden. Maar in Vetters geval heeft deze docu de documentairemaker pur sang in hem naarboven doen komen. Marcus Vetter heeft namelijk een zeer mooie documentaire gemaakt met ‘My Father the Turk’. Het geheim? Geef het grootste deel van de regie uit handen aan een collega, en laat jezelf vooral leiden door onbevooroordeelde en oprechte nieuwsgierigheid.

De grootste factor voor het slagen van deze documentaire ligt echter buiten Vetters invloed: dat is namelijk Cahit Cubuk, Marcus’ vader, zelf. Cahit blijkt een markant en uniek persoon te zijn. Een avonturier met conservatieve inslag, een womanizer met een grote mond en een klein hartje. En vooral: een ietwat ondeugende man met gevoel voor humor, maar uiteindelijk ook wel een man die beseft wat hij zichzelf en anderen heeft aangedaan. Cahit zelf is dan ook de beste garantie voor een docu met én veel dramatische gegevens én veel humor en lichtheid.

Marcus Vetters collega Ariane Riecker is al in Turkije bij de familie Cubuk als Marcus nog in Duitsland is. Zo valt er te zien wat de verwachtingen zijn bij Cahit en zijn gezinsleden rondom Marcus’ komst, én wat Marcus’ eigen verhaal is. Ook zijn moeder Gerlinde komt voor in het verhaal, hoewel beperkt. Zij zag ten tijde van het maken weinig heil in de documentaire: tekenend voor de emotionele gevolgen van haar kortstondige, maar serieuze relatie met Cahit.

Het verhaal komt pas echt los als Marcus als ‘verloren zoon’ bij zijn Turkse familie komt. Veel tranen en traditioneel gedans, maar ook veel ongemakkelijkheid.

Cahit en zijn Turkse vrouw zijn al jaren getrouwd, maar leven volledig langs elkaar heen. Zij weet van zijn avonturen met dames in het buitenland en met Gerlinde in het bijzonder, gedurende zijn lange verblijven aldaar, en ze wist ook van zijn buitenechtelijke zoon. Ze vindt haar troost in de islam, en daarmee is de kloof tussen Cahit en haar volledig. Hij gaat slechts voor de vorm naar de moskee: “Iedereen kent elkaar hier, dus ik moet wel.”

Grootste slachtoffers van vaders afwezigheid en moeders traditionele inslag zijn echter de drie dochters. Marcus praat vooral met de twee oudste dochters die dolblij zijn om hem eindelijk te kunnen ontmoeten. Maar alle oude wonden worden door Marcus’ nieuwsgierigheid weer volledig opengereten.

Het is ongelooflijk hoe Vetter en Riecker voortdurend in staat zijn gebleken om niet in de talrijke vallen te trappen die bij een thema als dit op de loer liggen. Geen moment krijg je het idee dat Vetter misbruik maakt van zijn familieleden door ze emotioneel op de grill te leggen, of dat hijzelf te dicht op zijn onderwerp zit. Vetter zelf is veelvuldig in beeld, maar dan vooral als betrokken en soms kritische vragensteller: hij laat Cahit en zijn familie volledig aan het woord. Pas op het laatst geeft hij wat meer tegengas tegen Cahit die blijft volhouden dat hij zijn plicht heeft gedaan. Hij had immers al twee dochters, en dankzij zijn relatie met Marcus’ moeder had hij ook nog een zoon gekregen. Dat is toch juist goed?

In plaats van schuldgevoel heerst er dan ook vooral verbittering bij Cahit over het feit dat Gerlinde haar zoon niet aan hem heeft willen afstaan. Hij hád een zoon, maar heeft hem nooit gekend. Toch pleit het wel voor Cahit dat hij hem nu alsnog met open armen ontvangt. Én dat zijn geweten aan het einde van de docu ook nog wel blijkt te werken. In een gezamenlijk vraaggesprek met twee dochters wordt Cahit, vooral door hen, flink het vuur aan de schenen gelegd. Waarop hij schoorvoetend moet toegeven dat hij inderdaad nogal wat avontuurtjes heeft gehad, en dat hij wel erg weinig thuis was om hun opvoeding mee te maken.

‘My Father the Turk’ is daarmee een liefdevol potret geworden van een karakteristieke man, maar ondanks de bijzonderheden van het verhaal is het ook exemplarisch voor de positie van veel Turkse (ex-)gastarbeiders in Duitsland. Door economische omstandigheden en avontuurszin gedreven naar West-Europa leefden deze mensen tussen twee culturen en vaak ook tussen twee familie- en vriendenkringen in. Net zo lang tot ze nergens meer echt bijhoorden.

Wat rest voor Cahit zijn twee getraumatiseerde families, zijn koppigheid en een leven in een al bijna uitgestorven dorp; maar ook zijn liefde voor zijn kinderen, zijn humor en ergens ver weg zelfs een vorm van schuldbesef. Dat Vetter dit portret op deze wijze gemaakt heeft, bewijst op bijzondere wijze dat zelfs een lang verloren liefde tussen vader en zoon toch nog tot mooie dingen kan leiden.

Daniël Brandsema