Memento (2000)
Regie: Christopher Nolan | 113 minuten | drama, misdaad, thriller | Acteurs: Guy Pearce, Joe Pantoliano, Carrie-Anne Moss, Mark Boone Jr., Russ Fega, Jorja Fox, Stephen Tobolowsky, Harriet Sansom Harris, Thomas Lennon, Callum Keith Rennie, Kimberly Campbell, Marianne Muellerleile, Larry Holden
Ieder mens is een bundel van herinneringen, die voor een groot gedeelte zijn handelingen in het heden bepalen. Maar waaraan ontleen je je identiteit wanneer je brein ernstig beschadigd is en je je dingen niet langer dan een kwartier kan herinneren? Om die fascinerende vraag draait het in ‘Memento’ van de Britse regisseur Christopher Nolan, die eerder diepe indruk maakte met ‘Following’. En net als uit die film blijkt ook uit ‘Memento’ dat Nolan geen hoge dunk heeft van zijn medemens. En juist dat geeft de film een extra zware lading die op het platgetreden pad van de thriller vaak node gemist wordt.
Verzekeringsagent Leonard (Guy Pearce) heeft door de moord op zijn vrouw een beschadigd kortetermijngeheugen opgelopen, maar is vastbesloten de dader te vinden en te doden. Daartoe moet hij alle informatie die hij tegenkomt zo snel mogelijk opschrijven en foto’s maken van mensen waarvan hij denkt dat ze iets met de zaak te maken hebben. Om iedere ochtend aan zijn missie herinnerd te worden, heeft hij op zijn lichaam tatoeages met krachtige spreuken als ‘vind hem en dood hem’ aangebracht. Leonard ontleent zijn identiteit alleen aan zijn daden, niet aan zijn herinneringen. Dat verschrikkelijke lot probeert hij te ontkennen door als een machine door het leven te razen, van hotel naar hotel reizend, op zoek naar wraak.
Bijzonder aan ‘Memento’ is de complexe en soms verwarrende verhaalstructuur waarin het verhaal verteld wordt; door de chronologie van de gebeurtenissen volledig om te draaien – de film start dus met het einde van Leonards zoektocht en werkt daarna terug naar het begin – past de regisseur een gewaagde truc toe. Pas tijdens de laatste scènes vallen de puzzelstukjes op zijn plaats. Dat had een chaotische bedoening kunnen worden, ware het niet dat het voortreffelijke scenario (gebaseerd op een kort verhaal van Nolans broer Jonathan), de uitstekende montage van Dody Dorn (genomineerd voor een Oscar) en de strakke, vrij sobere regie de film houvast bieden. Daardoor is het een boeiende metafoor geworden voor wat een mensenleven nu eigenlijk inhoudt.
Mensen zijn in thrillers zelden te vertrouwen, maar als je jezelf al nauwelijks kan vertrouwen, wat rest er dan nog? Leven als een dier en wachten op verlossing? Dat is een ijzingwekkende conclusie die onderstreept lijkt te worden door de in zwart-wit geschoten telefoongesprekken die Leonard eenzaam in zijn hotelkamer voert. Met wie hij spreekt blijft duister. De mensen die zich opwerpen hem te helpen bij het vinden van de moordenaar, de vreemde Teddy (briljante rol van Joe Pantoliano) en femme fatale Natalie (Carrie-Anne Moss, bekend van ‘The Matrix’), zijn die niet gewoon uit op eigen gewin? Wie manipuleert er nu eigenlijk wie?
In ‘Memento’ draait het om de herinnering en de mate waarin het geheugen het handelen bepaalt. Je krijgt oprecht medelijden met die arme Leonard (een sterke rol van Guy Pearce, bekend van ‘L.A. Confidential’) die diep in zijn geheugen graaft naar momenten van geluk. Met weinig geld maar des te meer overtuiging heeft Nolan met deze film de verwachtingspatronen van het thrillergenre volledig op z’n kop gezet. Dat ‘Memento’ lang in het hoofd blijft naspoken en je de drang krijgt hem nogmaals te zien, al is het alleen al voor de briljante openingsscène, zegt genoeg over de kracht van deze film. Zeker kijken dus!
Patricia Smagge
Waardering: 4
Bioscooprelease: 8 maart 2001