Memoria (2021)

Regie: Apichatpong Weerasethakul | 136 minuten | drama, science fiction | Acteurs: Tilda Swinton, Elkin Díaz, Jeanne Balibar, Juan Pablo Urrego, Daniel Giménez Cacho, Agnes Brekke, Jerónimo Barón, Constanza Gutierrez

Wat is toch die laag zoemende knal die Jessica zo nu en dan hoort en anderen in haar omgeving niet? Hoewel de Schotse toerist, die op doorreis is in Colombia, er niet echt onder lijdt, schrikt ze zich iedere keer weer een hoedje, alsof iets onaangenaams haar lichaam via de oortrommels binnensluipt. Zodoende gaat de timide Jessica op een nauw luisterende zelfontdekkingsreis door het woudrijke Zuid-Amerikaanse land. Je kunt veel zeggen van ‘Memoria’ maar de nieuwe film van de enigmatische Thaise regisseur Apichatpong Weerasethakul laat zich bijna nergens op vastpinnen, allerminst op logica. Dus zet het standje – ‘ik wil het snappen’ alvast maar uit voordat je deze poëtische filmervaring binnenstapt.

‘Memoria’ is bij lange na niet de enige film waarin personages zoeken naar de oorsprong van een sterk subjectieve ervaring van iets. In ‘Blow-Up’ (Michelangelo Antonioni, 1966) raakt modefotograaf Thomas bijvoorbeeld geobsedeerd door een uiterst schimmige foto en in ‘The Conversation’ (Francis Ford Coppola, 1974) verdrinkt de geluidstechnicus Harry Caul zowat in zijn fixatie voor een bepaalde geluidsopname. Deze films zijn meer dan alleen goedgemaakte thrillers, maar ondervragen ook zichzelf en de spelregels van hun genre, en wellicht filosofischer: hoe kun je een subjectieve ervaring objectiveren zodat je andere mensen deelgenoot kan maken? ‘Memoria’ heeft niet zoveel op met dit zelfonderzoek, de vraag blijft wel: waar wil de film dan heen?

De film toont zich op zijn best in een dinerscène. Jessica’s zus, die met haar familie in Columbia woont, is teruggekeerd uit het ziekenhuis na een lang mysterieus ziekbed. Het ziekbed is een stokpaardje van Weerasethakul – ergens zwevend tussen leven en dood. Tijdens het diner hoort Jessica, een slonzige Tilda Swinton, in plaats van één geluidsbom er drie kort achter elkaar. Haar nieuwsgierigheid verstomt en slaat om in vertwijfeling en angst. Allemaal niet erg samenhangend, maar je zit alsnog aan het scherm gekluisterd. De Russische meester Andrej Tarkovski en de Taiwanese Tsai Ming-liang (‘I Don’t Want to Sleep Alone’, 2006, ‘Rizi’, 2020) zouden er hun hoedjes voor afzetten. ‘Memoria’ leeft vooral lekker zijn eigen logica uit. Dit verrast soms en biedt de kijker intrigerende momenten, maar evenveel frustratie, omdat bijna alles en iedereen onbenaderbaar lijkt. Doet Weerasethakul hier slechts mysterieus om mysterieus te zijn?

Uiteindelijk gaat ‘Memoria’ steeds meer gebukt onder zijn hermetische houding. Met de trage plot en schampere ontwikkeling van personages blijft Weerasethakuls film immers behoorlijk in het luchtledige hangen. Dan blijven een bosrijke sfeer, Swinton, deze keer zonder een plamuurlaag aan make-up effecten, en een vreemde mix van spiritualiteit en buitenzintuigelijk tijdsbesef over. Voor sommigen zal dit genoeg zijn, voor veel anderen ook niet. Dus ben je niet zo voor het bovennatuurlijke en slow cinema dan kan het vervelend worden voor het zitvlees, of overserieus en daarmee onbedoeld grappig. Swinton schuurt bovendien dicht tegen zelfparodie aan. Dat Weerasethakul Colombia zo eigenzinnig inzet als hoofdlocatie maakt nog vrij veel goed.

Roy van Landschoot

Waardering: 3

Bioscooprelease: 3 maart 2022