Merckx (2025)
Regie: Christophe Hermans, Boris Tilquin | 84 minuten | documentaire | Met: Eddy Merckx, Joop Zoetemelk, Jan Janssen, Rodrigo Beenkens
De Kannibaal werd hij genoemd. Een veelvraat die alles en overal wilde winnen. Een alleenheerser op de fiets.
Het palmares van wielrenner Eddie Merckx (17 juni 1945) is zo lang, dat het vermelden ervan deze recensie zou omvormen tot een biografie. Toch, puur omdat het zo indrukwekkend is, een korte opsomming. In totaal won Merckx 11 grote rondes, waaronder vijfmaal de Tour de France. Daarnaast won hij een bijkans astronomisch aantal klassiekers: in totaal 32 stuks. Daaronder zeven maal voorjaarskoers Milaan-San Remo. Driemaal werd hij wereldkampioen op de weg. Bergen, heuvels en kasseien, geen obstakel was hem te groot. Uiteindelijk stokte de teller op 521 wegoverwinningen.
Met zijn tachtigste verjaardag in aantocht blikt de documentaire ‘Merckx’ terug op zijn glorieuze carrière. En daar slaagt het heel goed in. Met een verbluffend groot aantal archiefbeelden, van zowel de koers als van zijn privéleven, wordt de toeschouwer instinctief terug naar de jaren zestig en zeventig gezogen. Van het begin van zijn wielerloopbaan, bijsappelend in de kruidenierszaak van zijn ouders, tot aan het onvermijdelijke einde. Van een vermeende dopingzaak die lang een schaduw over zijn prestaties wierp tot een valpartij die een vroegtijdig einde aan zijn wielercarrière dreigde te maken. En daartussen? Heel veel overwinningen.
Centraal staat de vraag waar zijn rooflustige dadendrang vandaan kwam. Het antwoord volgt via een wisselwerking tussen de oude archiefbeelden en recente interviews met zijn naasten. Zijn zus, broers, oude ploegmaten en verzorgers geven allen duiding aan het beeld. Dat levert verrassende resultaten op. Zo zien we een aandoenlijk interview met Eddie’s vader uit het begin van zijn carrière. Tegelijkertijd horen we zijn zusje vertellen hoe diezelfde vader zijn zoon sloeg. Het zou een belangrijke drijfveer worden om niet alleen de wereld, maar vooral ook zijn vader te laten zien dat hij een waardig mens was.
De wisselwerking tussen de oude beelden en hedendaagse begeleiding geeft een zekere gelaagdheid aan de film die probeert meer inzicht te geven in Merckx zijn persoonlijkheid. Toch blijft de renner zelf enigszins op afstand. Zo komt zijn hedendaagse ik niet aan het woord. Maar ook in de fragmenten van toen blijft er een zweem van mysterie om hem heen hangen. Hoewel zeker charismatisch, had Merckx een enigmatische aantrekkingskracht die we vaker bij echte sterren zien. In interviews tentoonspreidde de jonge renner bijvoorbeeld een met ironie doorspekte glimlach die we van Elvis Presley kennen, waarbij de mondhoek slecht aan een kant omhoog krult. Het is de glimlach der onaantastbaren. Merckx was een superster. De wielermythe wordt, decennia na dato, nog altijd tactvol in stand gehouden.
In een sport waar de nostalgische romantiek nog steeds hoogtij viert, rijst de vraag of het benadrukken van die heroïek wel zo erg is. De ironische glimlach kan ook gezien worden als een verdedigingsmechanisme van een simpele kruidenierszoon die vooral zijn benen wil laten spreken. Wanneer we Merckx als een gestroomlijnd roofdier een berg op zien knallen, zijn er geen woorden nodig. Dan resteert er slechts eerbied.
Wouter Los
Waardering: 3.5
Speciale vertoning: IFFR 2025
Bioscooprelease: 6 februari 2025