Michael (2011)

Regie: Markus Schleinzer | 96 minuten | drama | Acteurs: Michael Fuith, Christine Kain, David Rauchenberger, Gisella Salcher, Ursula Strauss, Victor Tremmel

Freddy Krueger, Jason Voorhees, Leatherface, Jigsaw… Allemaal filmmonsters die veel impact op filmbezoekers hebben gehad. Ze vallen in het niet bij Michael uit de gelijknamige debuutfilm van Markus Schleinzer. De zwijgzame Oostenrijkse Michael is een onopvallende man. Hij woont in een rijtjeshuis, heeft een goede baan bij een verzekeringsbedrijf, begroet zijn collega’s vriendelijk en houdt een jongetje gevangen in zijn kelder. Michael is namelijk een pedofiel.

‘Michael’ is gebaseerd op het verhaal van Natascha Kampusch, het Oostenrijkse meisje dat jarenlang gevangen werd gehouden door een pedofiel. Ze kon op een onbewaakt moment ontsnappen. Toen haar ontvoerder dat ontdekte, pleegde hij zelfmoord. Regisseur Schleinzer – in het verleden was hij castingdirector voor Michael Haneke en Ulrich Seidl – heeft inspiratie geput uit de zaak en dat resulteerde in een huiveringwekkende film. Huiveringwekkend in de zin van basaal. Eerder genoemde filmgriezels zijn zo grotesk en herkenbaar slecht dat je nooit bang hoeft te zijn om hen tegen het lijf te lopen. Michael wel. Je zou hem elke dag tegen kunnen komen.

Wat de pedofiel zo akelig maakt, is dat hij zo verdomd normaal is. Michael (Michael Fuith) functioneert goed in de maatschappij, ziet er onopvallend uit en is beleefd. Zijn thuissituatie is allesbehalve doorsnee. In de kelder heeft hij de jonge Wolfgang (David Rauchenberger) opgesloten. Het jochie kan nergens heen als Michael naar zijn werk is, maar in de avonduren mag hij televisie kijken en in de weekenden zit er soms zelfs een tochtje naar een natuurpark in. Dat de relatie tussen de twee allesbehalve gezond is, merk je al snel. Maar dat weet enkel de kijker en niet de buitenwereld. ‘Michael’ belicht pedofilie vanuit de kant van de dader.

‘Michael’ is een shockerende film die op het filmfestival van Cannes al voor de nodige controverse heeft gezorgd. De ene helft van de zaal kon het lef van Schleinzer wel waarderen, terwijl de rest de regisseur op boegeroep trakteerde. De reden voor deze verdeling schuilt waarschijnlijk in de aanpak van de debutant. ‘Michael’ zet de pedofiel niet neer als een monster, maar als mens. Schleinzer veroordeelt niet, maar observeert. Er wordt niet ingezoomd op zijn gruweldaden, maar op zijn functioneren in de maatschappij. Dat deze man die een walgelijke daad op zijn geweten heeft, zo goed meedraait in de maatschappij komt schokkend over. Hoe kan deze vent zo…tja…normaal zijn? Of in ieder geval de schijn ophouden dat hij dat is?

Er wordt niet ingezoomd op het misbruik dat plaatsvindt, al geeft Schleinzer wel hints. Je ziet – en voelt – dat de relatie tussen kind en volwassene niet deugt, maar gelukkig laat de regisseur het niet zien. Dat had deze toch al nare film onkijkbaar gemaakt. Schleinzer hanteert de verteltrant van Michael Haneke. Lange shots waarin ogenschijnlijk niets gebeurt, worden afgewisseld met trage passages waarin de kijker een voyeur wordt. Je ‘dringt’ binnen in het leven van de hoofdpersonen. Zo zie je Michael en Wolfgang wandelen. Een onschuldig ogende scène, maar Michaels hand die om de nek van het jochie rust, bewijst het tegendeel. Het zijn dat soort details die ‘Michael’ zo huiveringwekkend maakt. Ook een scène waarin Michael een ‘grapje’ vertelt tegen zijn gevangene is doodeng. Fuith zet het titelpersonage neer als een onopvallende, ietwat saaie man die er alles aan doet om maar niet op te vallen. Zo gaat hij met collega’s een weekendje skiën, heeft hij seks met een vrouw en trakteert hij zijn collega’s als hij promotie heeft gemaakt. Uit zijn ogen spreekt geen levensvreugde

Misschien wel de knapste prestatie komt van de jonge acteur Rauchenberger. De jongen zet Wolfgang neer als een beschadigd kind. Hij speelt met speelgoed, tekent veel en schrijft brieven aan zijn ouders (die nooit gepost worden door zijn ontvoerder). Het zijn de momenten waarin hij op uiterst kille toon zegt geen zin meer in het leven te hebben die de meeste indruk maken. Ook een ontsnappingspoging is ijzingwekkend, omdat het jochie niet opgewassen is tegen de kracht van zijn ontvoerder. Het is een ongelijke strijd. Het acteerwerk is onopgesmukt en daarom zo realistisch. Soms lijkt het alsof je naar een documentaire zit te kijken.

‘Michael’ komt aan als een stomp in je maag. Terwijl je op de grond naar adem ligt te happen, blijft je aanvaller langzaam rondjes om je heen lopen. Zijn priemende blik constant op je gericht. Als je op adem lijkt te komen, wordt je overeind geholpen om vervolgens weer genadeloos onderuit gehaald te worden. Deze film is snoeihard, confronterend en niet goed voor je mensbeeld. Het is wel een film die je aan het denken zet. Wat is een monster en hoe herken je hem? In films herken je hem aan zijn klauwenhandschoen, ijshockeymaker of kettingzaag maar in het echte leven is het een ander verhaal…

Frank v.d. Ven

Waardering: 4

Bioscooprelease: 17 november 2011