Mister Soul: A Story about Donny Hathaway (2020)

Recensie Mister Soul: A Story About Donny Hathaway CinemagazineRegie: David Kleijwegt | 85 minuten | muziek, documentaire

Voor hele generaties die na hem kwamen, geldt Donny Hathaway als een belangrijke bron van inspiratie. Maar voor de gemiddelde muziekliefhebber lijkt de Amerikaanse soulzanger een beetje in de vergetelheid te zijn geraakt. Terwijl veel muzikanten die jong en tragisch om het leven kwamen, zoals Otis Redding, Sam Cooke, Marvin Gaye en recenter Amy Winehouse, júist door hun te korte leven de status van muzieklegende verwerven, zijn de herinneringen aan Hathaway vervaagd. Alleen de doorgewinterde soulliefhebber en de mensen uit het kennen hem nog. En dat terwijl Hathaway met recht als een muzikaal genie kan worden beschouwd. Niet alleen door zijn wonderschone stem, waarin de traditionele gospel uit zijn jeugd en de soul en R’nB die producers en publiek het liefste van hem hoorden op wonderschone wijze zich met elkaar verenigden, maar ook door zijn indrukwekkende mogelijkheden als componist. Hij kon je als het ware omver blazen met muziek. Volgens zijn vroegere manager Ed Howard kon Hathaway zonder moeite wedijveren met Aretha Franklin en Ray Charles. ‘En hij had misschien wel de meeste soul van de drie.’

Zijn enorme talent zat Hathaway ook vaak in de weg, dat zien we in de documentaire ‘Mister Soul – A Story about Donny Hathaway’ (2019) van de Nederlandse filmmaker David Kleijwegt, een voormalig muziekrecensent die het merkwaardig vond dat een grootheid als Hathaway tot de marge was veroordeeld. In plaats van een traditionele documentaire over de opkomst en teloorgang van de artiest, probeert hij aan de hand van gesprekken met nauw betrokkenen een beeld te schetsen van wie Donny was en hoe hij zo met zichzelf in de knoop is geraakt. Aan het woord komen onder anderen zijn broer en zussen, zijn weduwe, zangeres Roberta Flack met wie hij zijn grootste hits scoorde, predikant Jesse Jackson, producer James Mtume en de eerder genoemde Howard. Zij schetsen een beeld van de zanger, die al op zijn vierde optrad als gospelzanger en door zijn dominante oma kort werd gehouden. Toen hij ouder werd en ook andere genres begon te zingen, zoals jazz en soul, moest hij aan zijn oma tekst en uitleg geven. Zij vond alle liederen die niet over het geloof gingen namelijk schandelijk en liet dat weten ook. Om haar gerust te stellen, zei Donny dus maar dat elke ‘baby’ of ‘darling’ die hij bezong, eigenlijk een loftuiting naar de Here Jezus was. Dat deed hij ook om zijn schuldgevoel te sussen. Want was een status als popidool wel te rijmen met een leven dat was toegewijd aan God?

De innerlijke strijd die Hathaway jarenlang voelde, en die hem steeds sterker in zijn greep hield, vertaalt Kleijwegt naar een fictieve figuur die hij in de documentaire laat opduiken, ‘Mister Soul’. Hij is de verpersoonlijking van Donny’s gekte. Dat is een aardige toevoeging, maar hoezeer zijn psychische aandoening de zanger in zijn greep hield, leren we toch echt het meest door de getuigenissen van mensen die hem gekend hebben. Van zijn weduwe Eulaulah bijvoorbeeld, die vertelt dat ze door haar man van de trap werd geduwd en hun ooit zo idyllische stulpje halsoverkop verliet om zichzelf en hun twee dochters Lalah en Kenya te beschermen. Van zijn goede vriendin Roberta Flack, die in zijn ogen kon zien dat de stemmen in zijn hoofd er weer waren. Of van producer Mtume die herinneringen ophaalt aan die keer dat er maar liefst 112 opnames aan te pas kwamen om Hathaway (en zijn demonen) tevreden te stellen. De waanideeën werden steeds extremer. De zanger was ervan overtuigd dat er witte mannen achter hem aan zaten die zijn hersenen aan een machine hadden vastgemaakt en nu zijn talent, stem en sound probeerden te stelen. En zo werd het uitzonderlijke talent dat hem ooit uit het getto in St. Louis had gehaald, hem uiteindelijk ook fataal: na een lange opnamedag in januari 1979 sprong Hathaway uit het raam van zijn hotelkamer in New York. Hij werd slechts 33 jaar.

Ondanks dat zware thema van psychische aandoeningen en zelfmoord, is ‘Mister Soul – A Story about Donny Hathaway’ niet grimmig. Natuurlijk is het levensverhaal van Hathaway wrang en triest, maar Kleijwegt laat ook ruimte voor luchtige momenten. Met name Donny’s zussen Minette en Jackie en broer Lavall schudden de boel aardig op met hun levendige en humorvolle intermezzo’s (en ook zij blijken aardig te kunnen zingen trouwens). Ook is de keuze voor een fictief personage als metafoor voor Hathaways ziekte een aardige, eigenzinnige vondst. Wellicht handig om te weten voordat je deze film gaat kijken: ‘Mister Soul’ vertelt niet het complete levensverhaal van Hathaway in chronologische volgorde – grote fasen uit zijn leven komen niet of nauwelijks aan bod en echte verklaring voor zijn geestesziekte krijgen we evenmin – maar is een liefdevolle, artistieke ode aan een muzikaal genie dat altijd gruwelijk onderbelicht is gebleven in de muziekgeschiedenis.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5