Mon colonel (2006)
Regie: Laurent Herbiet | 110 minuten | drama, oorlog, misdaad, geschiedenis | Acteurs: Olivier Gourmet, Robinson Stévenin, Cécile De France, Charles Aznavour, Bruno Solo, Eric Caravaca, Guillaume Gallienne, Georges Siatidis, Thierry Hancisse, Jacques Boudet, Wladimir Yordanoff, Bruno Lochet, Hervé Pauchon, Christophe Rouzaud, Philippe Chevalier, Abdelmalek Kadi, Olga Grumberg, Samir Guesmi, Ahmed Benaissa, Xavier Maly, Philippe Beglia, Marie Kremer, Franck Pitiot, Alexandre Gavras, Fawzi B. Saichi, Rabah Loucif
Deze Belgisch/Franse co-productie is een intrigerende combinatie van misdaadfilm en historisch drama, met een glansrol van Olivier Gourmet als de barse kolonel Duplan. Hij is het titulaire personage die in het begin van de film vermoord wordt. Duplan had onlangs een televisie-optreden gedaan, waarin hij koloniale politiek van Frankrijk verdedigde, inclusief harde maatregelen tegen de locale bevolking. Via lange flashbacks in zwart-wit, die een groot deel van de film in beslag nemen, wordt langzaam duidelijk waarom hij precies vermoord werd.
Zowel de politie, die het reguliere onderzoek naar de moord doet, als het leger, die cryptische teksten en dagboekfragmenten van ene luitenant Rossi opgestuurd krijgt, houdt zich bezig met de zaak. Luitenant Galois (Cécile de France) wordt door haar superieuren benoemd tot liaison met de politie en met het lezen van de teksten van luitenant Rossi en via haar ogen beleeft de kijker het grootste deel van het verhaal. Luitenant Rossi (Robinson Stévenin) is een jonge, idealistische soldaat die dienst heeft genomen nadat zijn vriendin hun relatie heeft verbroken. Zijn vader diende in de Tweede Wereldoorlog en naar eigen zeggen was dit een reden om zelf ook in dienst te gaan. Enerzijds om zijn vader Antoine (Charles Aznavour) te eren en anderzijds om aan hem te ontsnappen. Rossi is rechtenstudent en wordt als juridisch adviseur toegevoegd als adjudant van de staf van kolonel Duplan. Al snel komt Rossi in conflict met zijn geweten, als blijkt dat de wet, gerechtigheid en het officiële gezag weinig in te brengen hebben in de oorlogssituatie.
De keuze van zwart-wit voor de flashback scènes geeft het geheel een authentiek tintje en laat daarbij tevens (onbedoeld?) ook zien dat er veel grijstinten aan de situatie in Frans Algerije zaten. Duplan is onbehouwen en rechttoe rechtaan, maar tegelijk ook bewust van de beperkingen die de staat zich oplegt en hij kent en begrijpt de lokale (moslim)bevolking. Hoewel hij harde ondervragingstechnieken, marteling en executies beveelt, weet hij maar al te goed dat de politiek schone handen wil houden, maar al zijn methoden oogluikend en goedkeurend toelaat. Onbeschaamd en onbevreesd voor zijn eigen carrière laat hij het burgerlijke gezag ter plaatste en bezoekende hoogwaardigheidsbekleders ongezouten weten waar hij – in hun opdracht – mee bezig is. Duplan weet dat hij zich in oorlogsgebied bevindt en dat de beschaafde term “pacificeren” waar Parijs het over heeft, feitelijk hetzelfde betekent.
Gourmet zet een indrukwekkende krachttoer neer als de harde kolonel Duplan die eigenzinnig zijn gang gaat. Hier tegenover heeft Stévenin als de fijngevoelige Rossi het een stuk moeilijker. Dit ligt wellicht meer aan de manier waarop zijn rol geschreven is, dan aan de acteur zelf. Het gedrag van Rossi is lastig te duiden, omdat er zo veel van met elkaar in tegenspraak is.
De bekende acteur/zanger Aznavour heeft een kleine, maar indrukwekkende bijrol als de vader van Rossi. Tijdens de verhoren van de politie komen veel de hoofdrolspelers uit 1957 als oudere mannen (met overtuigende schmink) terug om hun versie van het verhaal te doen. Een echte nagelbijter is de film als “whodunnit” niet, hiervoor blijft ‘Mon colonel’ te veel op afstand om echt onder de huid te kruipen. Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor de flashbacks. De ruwe kanten van de oorlogvoering worden nooit echt getoond, zodat de gruwelen van de pacificatiestrategie wel benoemd, maar amper getoond worden. Een echte aanklacht tegen koloniaal Frankrijk wordt de film hierdoor nauwelijks.
Producent Costa-Gravas (zelf politiek geëngageerd regisseur van films als ‘Z’ en ‘Missing’ geeft de regieklus aan nieuwkomer Laurent Herbiet. De vergelijkingen die getrokken worden met het beleid van de Verenigde Staten na de verdrijving van de Taliban in Afghanistan in 2001 en de inval in Irak in 2003 zijn makkelijk te trekken. Dit geeft de film ook een grotere resonantie dan louter een schets van historische gebeurtenissen. Enige kennis van de Franse geschiedenis van de 20e eeuw is wel handig, omdat er nogal wat gebeurtenissen en namen voor vanzelfsprekend worden aangenomen en niet voor de meest argeloze kijker uitgelegd worden.
Hans Geurts