Monster (2003)

Regie: Patty Jenkins | 109 minuten | drama, misdaad | Acteurs: Charlize Theron, Christina Ricci, Bruce Dern, Lee Tergesen, Annie Corley, Pruitt Taylor Vince, Marco St. John, Marc Macaulay, Scott Wilson, Rus Blackwell, Tim Ware, Stephan Jones, Brett Rice, Kaitlin Riley, Cree Ivey, Catherine Mangan, Magdalena Manville, T. Robert Pigott, Romonda Shaver

Aan het begin van ‘Monster’ zien we een schattig klein meisje spelen. In een voice-over horen we haar als volwassene vertellen hoe ze als klein kind altijd al het gevoel had dat ze later een ster zou worden, ze wist het gewoon.

…Vervolgens wordt er overgeschakeld naar de jaren tachtig en wordt de American Dream met inkomend gestrekt been onderuit gehaald: We komen datzelfde meisje nu als volwassene tegen, schuilend onder een brug. Ze is verworden tot een oerlelijke dakloze straathoer die plannen maakt zichzelf van kant te maken. Voordat ze de hand aan zichzelf legt besluit ze nog even haar laatste geld weg te drinken. De toon is meteen gezet. ‘Monster’ vertelt het waargebeurde verhaal van Aileen Wuornos, en van de doffe ellende die haar leven was valt geen vrolijke film te maken: Verkracht op haar achtste, in de prostitutie beland op haar dertiende om daar vervolgens nooit meer uit te komen, het valt amper te verzinnen dat iemand zoveel ellende kan overkomen.

‘Monster’ is ook niet de film over een seriemoordenares, zoals deze misleidend omschreven wordt. Seriemoordenaars zijn over het algemeen psychopaten die moorden uit dwang of voor de lol, het verhaal van Aileen Wuornos is totaal anders: Ze begaat haar eerste moord uit noodweer, maar besluit ironisch genoeg uit liefde met moorden door te gaan. De film volgt Aileen namelijk vanaf het moment dat ze onverwachts weer een reden om te leven tegenkomt in de vorm van de jonge Selby (gespeeld door Christina Ricci). Bij Selby vindt Aileen liefde en ze heeft dan ook alles voor haar over. Het plegen van een paar roofmoorden lijkt voor haar de eenvoudigste manier om snel veel geld te verdienen en zo een nieuw leven op te kunnen bouwen met Selby, dus besluit ze een paar van haar klanten van hun geld en leven te beroven.

Wuornos is dusdanig door het leven aangetast dat ze deze daden compleet onverschillig kan uitvoeren, en een akelig detail hierbij is dat ze tot ver in de film de sympathie van de kijker behoudt. Halverwege de film zien we Aileen zelfs nog een tevergeefse poging doen om haar leven te beteren, maar de taferelen die dit oplevert zijn uiterst pijnlijk om te zien; terwijl ze clichés vertelt van het kaliber iedereen kan slagen in het leven als je er maar voor werkt zien we haar telkens bijna van haar fiets vallen met dat plompe lijf, als ze weer op weg gaat naar een uitzendburo dat haar zonder meer zal afwijzen. Pas als Aileen echt doorslaat en in plaats van klanten ook compleet onschuldige mensen begint neer te schieten wordt duidelijk dat ze niet meer te redden is. Eenmaal in de rechtbank lijkt ze haar lot al aanvaard te hebben en bijna als een verlossing te zien.

‘Monster’ is het speelfilmregiedebuut van Patty Jenkins, en ze heeft het verhaal op indringende beklemmende wijze verfilmd: De camera volgt de hoofdpersoon steeds dicht op de huid en op compromisloze wijze wordt de kijker of die het wil of niet haar duistere wereld ingesleept, die akelig realistisch verfilmd wordt. Jenkins vermijdt voor de hand liggende valkuilen: Het verhaal van Aileen Wuornos wordt niet geromantiseerd noch veroordeeld, de camera lijkt als een soort onpartijdige toeschouwer te registreren en juist dat maakt deze film zo confronterend.

Ook al heeft Jenkins een fantastische film afgeleverd, de meeste lof moet toch uitgaan naar hoofdrolspeelster Charlize Theron. Een opvallende keuze natuurlijk, want de eigenlijk beeldschone Theron had tot nu toe in films voornamelijk lichtvoetige bijrolletjes gespeeld als knappe vriendin van de hoofdpersoon. Daarnaast is een Zuid-Afrikaanse blonde seksbom niet de meest voor de hand liggende keuze om een moddervette afstotelijke stoephoer te spelen, maar Theron flikte het onvoorstelbare en is boven zichzelf uitgestegen: Ze is voor deze rol onherkenbaar getransformeerd – ze is meer dan vijftien kilo aangekomen voor deze rol door te leven op een dieet van heel veel junkfood, liefst vlak voor het slapen gaan – en je hebt echt het gevoel dat je naar Aileen zelf zit te kijken, en niet naar een actrice die haar speelt. Theron heeft zichzelf een lompe gratieloze motoriek aangeleerd en haar gezicht ziet er door de grime lelijk, oud en door drank aangetast uit. Maar het knapste is hoe zij het ook nog voor elkaar weet te krijgen om alle verbitterdheid, wanhoop en onzekerheid van Wuornos over te brengen zonder ook maar een moment in overacting te verzanden. Al met al één van de meest verdiende Oscars voor een acteur of actrice in járen. En zeer ironisch dat juist Charlize Theron, toch wel de vleesgeworden American Dream, de hoofdrol speelt in een film waarin het publiek hard uit deze droom wakker geschud wordt en als alternatief deze akelige nachtmerrie voorgeschoteld krijgt.

‘Monster’ komt hard aan. De film laat de kijker tal van uiterst pijnlijke scènes zien die je eigenlijk helemaal niet wilt zien, maar die zo angstaanjagend realistisch en dichtbij gebracht worden dat je niet weet of je nou geboeid op het puntje van je stoel wilt zetten of uit plaatsvervangende schaamte diep wil wegduiken in je stoel. Hoe dan ook, ‘Monster’ maakt diepe indruk en maakt wat in je los. Zoveel zelfs dat bij de aftiteling de tenenkrommend foute rockballade Don’t Stop Believin’ (weer zo’n staaltje uiterst pijnlijke ironie) van jaren 80-band Journey zelfs ineens mooi lijkt te worden. Dan moet een film toch wel heel bijzonder zijn…

Jules Diepstraten

Waardering: 4

Bioscooprelease: 18 maart 2004