Moonage Daydream (2022)
Regie: Brett Morgen | 135 minuten | documentaire, muziek | Met: David Bowie
‘Moonage Daydream’ – een documentaire over het leven en het werk van David Bowie – is een film die eigenlijk geen kans van slagen zou moeten hebben. Hoe zou je een ongrijpbare artiest als Bowie immers kunnen categoriseren binnen een muziekdocumentaire? Het antwoord is simpel: niet. Regisseur Brett Morgen (‘Cobain: Montage of Heck’, 2015) lapt de regels van de gebruikelijke muziekdocu compleet aan zijn laars. Met ‘Moonage Daydream’ besluit hij om zijn eigen pad te bewandelen, net zoals Bowie dat ooit deed.
In 2017, een jaar na Bowie’s onverwachte dood, kreeg Morgen toegang tot de persoonlijke archieven van het muziekvirtuoos. De filmmaker spitte vervolgens vijf jaar lang door het materiaal om de geschikte beeld- en geluidsfragmenten te vinden. Zijn insteek was al vanaf het begin om een onconventionele muziekdocumentaire te maken. Ondanks dat Bowie het hoofdonderwerp is, doet Morgen geen pogingen om hem te doorgronden. Morgen verklaarde namelijk dat Bowie niet gedefinieerd, maar wél ervaren kan worden. Het resultaat is een meevoerende, haast transcendentale kijkervaring over een van de meest invloedrijke muzikanten van de afgelopen eeuw.
‘Moonage Daydream’ focust zich niet zozeer op het persoonlijke leven van Bowie (Angie wordt niet genoemd en Iman wordt slechts een enkele keer aangestipt). Het is ook geen concertfilm, hoewel er wel degelijk beelden van hem op het podium voorbijkomen. En de gebruikelijke en vaak overbodige gesprekken met collega’s en vrienden zijn compleet achterwege gelaten. Sterker nog: de enige stemmen in de film zijn die van Bowie en degenen die hem interviewen. Hierdoor krijg je al snel het gevoel alsof je wordt meegesleurd in een lange, persoonlijke conversatie met de superster. Wellicht vervelend bij andere artiesten, maar in het geval van Bowie steevast fascinerend.
Het is op dit punt een verademing om een muziekdocumentaire mee te maken die niet neerkomt op een smakeloze promofilm of een kleffe hommage. Ten langen leste is er iemand opgestaan die daadwerkelijk heeft getracht om een filmische muziekdocu te maken. En met succes, want afgezien van een paar kleine schoonheidsfoutjes is dit een buitengewone film.
‘Moonage Daydream’ is bijna hallucinerend, met heldere, in elkaar overvloeiende kleuren en een repertoire aan prachtige, vaak neonverlichte beelden. De film bezit een flitsend snelle montage en een aantal eigenzinnige camerastandpunten, bijdragend aan het unieke gevoel dat hier wordt opgeroepen. De meest passende vergelijking is toch wel Stanley Kubricks ‘2001: A Space Odyssey’ (1968), al legt dat de lat natuurlijk behoorlijk hoog.
Het door Morgen uitgekozen beeldmateriaal is zeer divers van aard. Vroege jaren 70 fragmenten van fanatieke Bowie-fans op festivals worden afgewisseld met oude beelden uit Bowie’s favoriete films (zoals ‘Nosferatu’, 1922, en ‘Metropolis’ 1927). Dan zijn er de spectaculaire concertmomenten en de talloze shots van Bowie’s schilderwerken (tot deze film nog nooit eerder vrijgegeven). En tenslotte is er vanzelfsprekend de muziek (in totaal 48 songs), die de kijker door zijn turbulente muziekcarrière leiden. De documentaire begint in 1995 met de track ‘Hallo Spaceboy’, maar hanteert vervolgens een min of meer chronologische volgorde wanneer het op de muziek aankomt. Zijn verschillende muziekfases krijgen overeenkomende schermtijd, hoewel zijn nadagen spijtig genoeg redelijk onderbelicht blijven.
‘Moonage Daydream’ is een uitstekende Bowie-documentaire. Juist omdat Morgen geen poging doet om Bowie te verklaren en zich focust op zijn eigen gevoelens voor hem, wordt er iets moois bereikt. Voor degenen die op zoek zijn naar een bondige samenvatting over Bowie’s leven of een analyse van een uitgerangeerde musicus, zijn de talloze direct-to-dvd docu’s over de artiest warm aan te raden. ‘Moonage Daydream’ staat daar echter ver boven. Dit is een documentaire zoals je ze maar weinig ziet. Competent, kwalitatief en oorstrelend.
Len Karstens
Waardering: 4
Bioscooprelease: 15 september 2022
Digital download-release: 7 december 2022
DVD- en blu-ray-release: 7 december 2022