Moonfleet (1955)
Regie: Fritz Lang | 87 minuten | drama, avontuur | Acteurs: Stewart Granger, George Sanders, Joan Greenwood, Viveca Lindfors, Jon Whiteley, Liliane Montevecchi, Melville Cooper, Sean McClory, Alan Napier, John Hoyt, Donna Corcoran, Jack Elam, Dan Seymour, Ian Wolfe, Lester Matthews, Skelton Knaggs, Richard Hale, John Alderson, Ashley Cowan, Frank Ferguson, Booth Colman, Oliver Blake, Leo Britt, Dorinda Clifton, Tom Cound, Charles Davis, Jean Del Val, Michelle Ducasse, Elspeth Dudgeon, Alex Frazer, Colin Kenny
Fritz Lang was geen liefhebber van Cinemascope, het in 1953 door de Amerikaanse filmmaatschappij Twentieth Century Fox geïntroduceerde systeem voor opname en projectie van extra brede beelden op bioscoopfilm (de zogenaamde muur-tot-muurprojectie). De befaamde Duitse regisseur zei over de techniek: ,,It wasn’t made for people. It’s only good for snakes and funerals.” Toch liet hij zich eenmaal overhalen om een rolprent in Cinemascope op te nemen en dat was voor ‘Moonfleet’ uit 1955. Deze avonturenfilm, naar het verhaal van J. Meade Falkner en in de stijl van Robert Louis Stevensons veelvuldig verfilmde roman ‘Treasure Island’, mag gerust een buitenbeentje in het oeuvre van Lang genoemd worden. Niet alleen vanwege het feit dat hij bij hoge uitzondering gebruik maakt van Cinemascope, maar ook omdat het zijn enige Amerikaanse film (op de westerns ‘The Return of Frank James’ (1940), ‘Western Union’ (1941) en ‘Rancho Notorious’ (1952) na) is die gesitueerd is in een ver verleden.
‘Tweehonderd jaar geleden liep de woeste hei van Dorset tot aan de zee. Hier, in grotten en afgelegen dorpjes opereerden de smokkelaarsbendes. Op een avond in oktober 1757 kwam hier een kleine jongen op zoek naar een man van wie hij aannam dat het zijn vriend was…’ Met die woorden begint het jongensboekachtige ‘Moonfleet’. De jongen heet John Mohune (Jon Whiteley) en hij is heeft van zijn moeder, die kort geleden overleden is, een brief meegekregen waarmee hij naar het dorpje Moonfleet is getrokken. Daar gaat hij op zoek naar ene Jeremy Fox (Stewart Granger), een ‘oude vriend’ van zijn moeder – al gauw blijkt dat zij ooit een relatie met elkaar hadden. In de brief die John bij zich draagt vraagt zijn moeder of Fox voor haar zoon wil zorgen. Jeremy Fox, een opportunist die net makkelijk optrekt met rijke (veelal corrupte) aristocraten als met het tuig van de straat, zit niet te wachten op John. In zijn positie als leiders van een bende notoire smokkelaars kan hij geen weeskind om zich heen gebruiken. Maar wanneer de kleine John, die zijn pleegvader onvoorwaardelijk adoreert, een schatkaart van een van zijn beruchte voorvaderen ontdekt, is Fox er ineens wél oren naar een relatie op te bouwen met de jongen. Zou die keiharde smokkelaar dan toch nog gevoel in zijn donder hebben?
Nadat Fritz Lang, die in Europa al grote successen had gekend, halverwege de jaren dertig naar Amerika was geëmigreerd, kende hij een zeer productieve periode. Maar hoewel hij meer films produceerde, kreeg hij steeds minder invloed op hoe die eruit zagen. Hij moest zich namelijk schikken naar de wensen van de machtige studio’s in Hollywood. In 21 jaar tijd maakte hij evenveel films en het was duidelijk te merken dat Lang steeds minder plezier kreeg in zijn werk want de films werden steeds pessimistischer en eenvoudiger van stijl. ‘Moonfleet’ is een van de laatste films die de regisseur maakte voor hij terugkeerde naar Berlijn waar hij zijn carrière afsloot. Hoewel Lang ook hier in het Hollywood-keurslijf werd gedwongen, heeft hij toch zijn stempel kunnen drukken op de film. Het visuele aspect is prima in orde. De decors zijn bewust kunstmatig op een charmante manier en Lang weet als geen ander een gothic cq. Victoriaanse stijl op te roepen, met stijlvolle kostuums en sets en ondanks de afkeer van de regisseur van Cinemascope werkt de techniek hier prima. Ook de score van Miklós Rósza draagt bij aan de sfeer.
Dat ‘Moonfleet’ het toch moet afleggen tegen een soortgelijke avonturenfilm als Victor Flemings ‘Treasure Island’ (1934), heeft voor een groot deel te maken met het door Jan Lustig en Margaret Fitts geschreven scenario, dat een duidelijke spanningsboog mist. Terwijl je nog zit te wachten op de climax, gaat het verhaal als een nachtkaars uit. Bovendien maken de hoofdpersonen voor een avonturenfilm maar bitter weinig avonturen mee. Gelukkig heeft ‘Moonfleet’ een prettig tempo (de film duurt nog geen anderhalf uur) en valt er op visueel gebied genoeg te genieten. De cast is goed tot zeer goed. Stewart Granger, die zijn eigen stunts deed, was op het hoogtepunt van zijn roem als romantic lead en komt heel behoorlijk uit de verf als de opportunistische Jeremy Fox. Kindsterretje Jon Whiteley is innemend als het weeskind John Mohune, die aan de grillen van Fox is overgeleverd. Bijrollen zijn er voor bekende (Britse) karakteracteurs als Joan Greenwood, Melville Cooper, Jack Elam en de Zweedse Viveca Lindfors. En niemand kan zo heerlijk corrupte aristocratische snob spelen als de fantastische George Sanders!
‘Moonfleet’ werd destijds door het toonaangevende Franse filmtijdschrift ‘Les Cahiers du Cinéma’ geroemd als ‘een van de mooiste avonturenfilms ooit, met een van de mooiste kinderfiguren uit de filmgeschiedenis’. Dat is natuurlijk sterk overdreven. ‘Moonfleet’ is een vakkundig gemaakte, maar weinig opzienbarende film. In het oeuvre van een grootmeester als Fritz Lang behoort deze film tot de onderste regionen van de middenmoot. Visueel zeker de moeite waard en bij vlagen spannend en ontroerend, maar van een film van Lang verwacht je nou eenmaal méér. Desondanks een leuke film om op een regenachtige zondagmiddag met het hele gezin te bekijken.
Patricia Smagge