Moravian Hellas – Moravská Hellas (1964)
Regie: Karel Vachek | 33 minuten | korte film, documentaire | Acteurs: Josef Lebánek, Jan Saudek, Karel Saudek, Alena Karpilová
Karel Vachek wordt in de beginjaren zestig als probleemstudent tijdelijk van de School voor Film en Televisie (FAMU) in Praag gestuurd. Hij gaat als arbeider werken in het voormalig Gottwaldov, nabij Strážnice. Hier ontstaat het idee voor deze korte film. ‘Moravian Hellas’ is een documentaire over het Strážnice folklore festival dat in de loop der tijd de authenticiteit van de traditie met de echte folklore heeft verloren en nu alleen nog kunstmatig in leven wordt gehouden. Karel Vachek laat de nog jonge tweeling Jan en Karel Saudek opdraven om als pseudo-reporters verslag te doen van deze happening. Aan het woord horen we zeer uiteenlopende personages, die op zich al karikaturen van zichzelf zijn. De presentatie van het duo versterkt de idioterie van Strážnice. Zo ontmoeten we locale helden en wannabe’s, die uitgebreid en serieus vertellen over het festival. Maar in feite is het één grote komedie. Zelf hebben de bewoners geen notie van de klucht, die zij opvoeren. Dit maakt het allemaal nog triester dan het al is.
In ‘Moravian Hellas’, die destijds op het Karlovy Vary Festival voor de nodige ophef heeft gezorgd, legt Karel Vachek op kunstzinnig wijze de vinger op de zere plek. De pijn wordt zelfs gevoeld in regeringskringen, die de korte film zelfs een lange tijd verboden heeft. De inhoud van de documentaire scoort een ruime voldoende omdat de boodschap goed overkomt. Alleen de beelden zijn niet altijd even scherp. Ook verandert Karel Vachek continu van camerastandpunt waardoor het onrustig kijken is. Het heeft veel weg van wat later een MTV-achtige manier van monteren geworden is. Deze stijl past niet echt bij het onderwerp van de film.
De Franse beeldhouwer Auguste Rodin schijnt ooit bij een bezoek aan de Slowaakse regio Moravië gezegd te hebben: “Strážnice is Moravian Hellas’. Hij heeft de locale schoonheden vergeleken met de schoonheden van het oude Griekenland. De titel van deze film ontleent zich aan deze uitspraak. De tweeling Jan en Karel Saudek zijn later overigens grote bekendheden geworden. Zo is Jan een bekende fotograaf en Karel een beroemde komiek.
‘Moravian Hellas’ is zeker voor de jaren zestig een vooruitstrevende en baanbrekende documentaire, die weliswaar in de eenentwintigste eeuw hier en daar gedateerd aan doet, maar desondanks het aanzien meer dan waard is. En dan te bedenken dat het slechts een afstudeeropdracht was.
Lodi Meijer