Murder on the Orient Express (1974)
Regie: Sidney Lumet | 128 minuten | drama, thriller, misdaad | Acteurs: Albert Finney, Lauren Bacall, Martin Balsam, Ingrid Bergman, Jacqueline Bisset, Jean-Pierre Cassel, Sean Connery, John Gielgud, Wendy Hiller, Anthony Perkins, Vanessa Redgrave, Rachel Roberts, Richard Widmark, Michael York, Colin Blakely, George Coulouris, Denis Quilley, Vernon Dobtcheff, Jeremy Lloyd, John Moffatt, George Silver
Er zijn maar weinig schrijvers wiens werk zo vaak gelezen is als dat van Dame Agatha Christie (1890 – 1976). De Britse schrijfster groeide met 3,2 miljard verkochte boeken uit tot de meest vertaalde en verkochte auteur aller tijden. Alleen van de Bijbel zijn meer exemplaren gesleten (zes miljard stuks), al zal JK Rowling met haar razend populaire Harry Potter-reeks in de buurt komen van Christies record. Het oeuvre van Agatha Christie omvat tachtig detectiveromans, twintig toneelstukken, vier non-fictie werken, zes romans (die ze schreef onder het pseudoniem Mary Westmacott) en een slordige 150 korte verhalen. Personages als Miss Marple en Hercule Poirot, detectives die ze veelvuldig liet opdraven in haar verhalen, zijn wereldberoemd. Des te lastiger was het voor acteurs om deze figuren, waarvan iedereen die de boeken had gelezen al een eigen beeld had gevormd, gestalte te geven. Zo was Albert Finney haast onherkenbaar als de ijdele Belgische detective Poirot in de film ‘Murder on the Orient Express’ uit 1974.
Deze film, geregisseerd door Sidney Lumet, was de eerste in een reeks van drie Britse Christie-verfilmingen en zou gevolgd worden door ‘Death on the Nile’ (1978) en ‘Evil under the Sun’ (1982). Het is halverwege de jaren dertig van de vorige eeuw. Hercule Poirot (Finney), een briljante Belgische amateur-detective, is onderweg van Istanbul naar huis en reist met de fameuze Oriënt Express. Zijn reisgezelschap is kleurrijk, steenrijk en bovenal onbetrouwbaar. Behalve de nodige royalty en nouveau riche, zijn ook de betere militaire kringen en het criminele circuit vertegenwoordigd. Wanneer een van de passagiers, de ongure zakenman Mr. Ratchett (Richard Widmark), wordt vermoord, gaat Poirot op onderzoek uit. Een voor een worden de reizigers gevraagd naar hun relatie met het slachtoffer. Ratchett blijkt een Italiaanse gangster te zijn geweest die verantwoordelijk was voor de kidnapping van en de moord op de vijfjarige dochter van een luchtvaarttycoon, enkele jaren eerder. Op zijn geheel eigen wijze ontrafelt Hercule Poirot het mysterie, daarbij op het juiste spoor gebracht door de subtiele hints die zijn verdachten prijsgeven.
Regisseur Sidney Lumet kun je wel vragen een door script en acteurs gestuurde film te regisseren. ‘Murder on the Orient Express’ paste precies tussen de meesterwerken ‘Serpico’ (1973) en ‘Dog Day Afternoon’ (1975) in zijn opnameschema. Omgeven door vakmensen die de film op sfeervolle wijze aankleedden wist hij van dit tussendoortje een buitengewoon interessante film te maken. Onder meer de prachtige cinematografie, kostuums, settings en de muziek weten de aandacht van de kijker goed vast te houden. Het verhaaltje zelf is eigenlijk nogal conventioneel; er is een moord gepleegd en er zijn twaalf verdachten. Wie-o-wie heeft het gedaan? Het is echter de uitwerking die deze film meer dan de moeite waard maken. Niet in de laatste plaats vanwege de indrukwekkende cast, die doet terugdenken aan de glamoureuze ensemblefilms zoals die in de jaren dertig veelvuldig werden gemaakt (bijvoorbeeld ‘Grand Hotel’ uit 1932 en ‘Dinner at Eight’ uit 1933). Filmlegendes als Richard Widmark, Lauren Bacall, Martin Balsam, Sean Connery, Anthony Perkins, John Gielgud en Ingrid Bergman werkten maar wát graag mee, ook al moesten zij tweede viool spelen aangezien de hele film om Poirot draait. Vooral de aanwezigheid van Bergman is opmerkelijk. Na zich vanwege privérumoer rond haar relatie met Roberto Rosselini jarenlang afzijdig te hebben gehouden, verscheen ze eindelijk weer eens in een grote productie en prompt won ze – voor haar weinig spectaculaire rol als neurotische Zweedse missionaris – haar derde Oscar. Ze was zelf overigens de eerste om toe te geven dat Valentina Cortese (‘La Nuit Américaine’) de prijs meer verdiende dan zij.
Het is verwonderlijk dat Hercule Poirot een van de minst favoriete personages was van Agatha Christie. De bedachtzame, besnorde Belgische detective was onder de lezers van haar boeken namelijk razend populair. Albert Finney is niet de enige acteur die in de huid kroop van Poirot; ook Peter Ustinov en David Suchet waagden hun kans. Volgens velen is Suchet degene die de detective het beste weergeeft, maar ook Finney maakt van zijn rol iets heel bijzonders. Poirot, met zijn talloze maniertjes, ijdele trekjes en hautaine gebaren, is compleet iets anders dan we van Finney gewend zijn. En hoe theatraal hij het personage ook portretteert, je blijft geboeid naar hem zitten kijken. Het leverde de acteur die onder meer schitterde in ‘Tom Jones’ (1964) en veel later in ‘Big Fish’ (2003) zelfs een Oscarnominatie op. Met name de lange laatste scène, waarin Poirot zorgvuldig uit de doeken doet hoe volgens hem de moord is gebeurd, is memorabel.
Alleen al voor de indrukwekkende all-star cast is ‘Murder on the Orient Express’ de moeite van het kijken waard. Wie het boek van Agatha Christie al gelezen heeft weet al hoe de vork in de steel zit, maar dat hoeft de pret niet te drukken. Deze stijlvolle thriller vol excentrieke personages – niet in de laatste plaats Hercule Poirot zelf – en het is altijd leuk om te zien hoe de detective uiteindelijk de oplossing van het mysterie uit zijn verdachten weet te halen. ’n Uitstekende whodunit voor een avondje onvervalst ‘puzzelplezier’!
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 30 januari 1975