Murk – Mørke (2005)

Regie: Jannik Johansen | 124 minuten | drama, thriller | Acteurs: Nikolaj Lie Kaas, Nicolas Bro, Lærke Winther Andersen, Laura Drasbæk, Lotte Bergstrøm, Anne Sophie Byder, Morten Lützhøft, Lisbet Lundquist, Hother Bøndorff, Katrine Hartmann Nielsen, Lars Lunøe, Søren Thomsen, Ane Vinther

De titel ‘’Mørke’ is de naam van het kleine dorpje in Jutland waar de film zich grotendeels afspeelt en betekent in het Deens letterlijk “duisternis”. Dat is zeker toepasselijk, want in deze sterke Deense thriller komt de duisternis zowel letterlijk als figuurlijk naar voren.

In Scandinavië is het een genre op zich: een misdaadthriller, die het bij de spanningsopbouw vooral van sfeer moet hebben. Net als de Britten zijn ze in het noorden van Europa dol op moordmysteries. Zonder te willen generaliseren, weten ze in Noorwegen, Zweden en Denemarken wel raad met het op papier of celluloid zetten van onafzienbare landschappen en het weergeven van de volksaard, die hunkert naar mysterieuze verhalen met een melancholieke of maatschappijkritische ondertoon. Of het nu boeken zijn over de Zweede politiemannen Martin Beck of Kurt Wallander, of de Noorse privédective Varg Veum, die bewerkt zijn tot legio – in meer of mindere mate geslaagde – (televisie)films: er zijn voorbeelden te over te bedenken. Sommige films krijgen zelfs een Engelstalige remake, zoals het Noorse ‘Insomnia’ uit 1997 in 2002 of de Deense ‘Nattevagten’ uit 1994, die in 1997 als ‘Nightwatch’ in roulatie ging.

‘Murk’ hoeft zich in het rijke gezelschap van Scandinavische thrillers in elk geval niet te schamen. Integendeel, het is een intelligente thriller met interessante, gelaagde personages, die aan het denken zet over de gehanteerde thema’s. Zelfmoord en het schuldgevoel van de achterblijvende familie en vrienden is vaak nog een taboe en de makers hebben dit op een integere manier voor het voetlicht weten te brengen. Dat is op zich niet verwonderlijk, want zowel regisseur Jannik Johansen als hoofdrolspeler Nikolaj Lie Kaas hebben beiden in hun leven met de tragische omstandigheden van zelfmoord te maken gehad. Johansens zus maakte een eind aan haar leven en van Lie Kaas waren het zijn beide (eveneens acterende) ouders die zelfmoord pleegden. Het moet voor hen dan ook niet makkelijk zijn geweest om een film als deze te maken.

Lie Kaas speelt de journalist Jacob, die bange vermoedens heeft dat zijn zus Julie (Lotte Bergstrøm) is vermoord door zijn kersverse, nerderige zwager Anker (Nicholas Bro). Julie zat in een rolstoel na hersenbeschadiging te hebben opgelopen na een eerdere zelfmoordpoging, maar leek op haar huwelijksdag heel gelukkig. Jacob voelt zich schuldig, zowel over haar dood als over het feit dat hij en zijn familie eigenlijk stiekem blij waren dat de zorg voor Julie door Anker zou worden overgenomen. Zijn vermoedens leiden hem naar het dorpje Mørke, waar Anker na Julie’s dood is gaan wonen. Tot Jacobs verbazing heeft zijn ex-zwager zich alweer verloofd met Hanne, een andere jonge vrouw met een handicap. Jacob raakt nog meer overtuigd van Ankers schuld. Maar is dat wel zo? Anker lijkt een goedmoedige lobbes met een boerderij en is zijn licht verontrustende voorliefde voor gehandicapte vrouwen niet meer dan dat?

Johansen houdt de spanning er lang in, maar naar het einde toe verliest de film toch wat aan stoom, of met een tamelijk conventioneel en niet helemaal bevredigend slot op de proppen te komen. Maar tot die tijd is het regelmatig nagelbijten door de lugubere atmosfeer, de soms ontregelende dialogen en vooral het fantastische acteerwerk van de cast.

Lie Kaas is niet voor niets één van de meest gevierde acteurs van Denemarken, die ook internationaal de aandacht heeft getrokken. Voor zijn dertigste had hij al drie keer de prestigieuze Deense “Bodil” acteerprijs gewonnen (uitgereikt sinds 1948) en zijn werk is ook in deze film ook van uitzonderlijk hoog niveau. De persoonlijke connectie met het onderwerp zal hier ook aan hebben bijgedragen, maar de natuurlijke manier waarop hij Jacob speelt, maakt de film heel realistisch. Nicholas Bro is een fenomeen op zich. Met zijn flinke postuur, zijn rossige haar en baard en zijn sprekende bruine ogen, ziet hij eruit als een onschuldig kind in een groot lichaam. Of hij dat ook echt is, zal op deze plaats niet worden verklapt. Zeker niet omdat Bro zo’n genuanceerde vertolking neerzet, dat zelfs als je hem een beetje vreemd vindt, je nooit precies kunt zeggen of dit komt omdat hij de slechterik is, of omdat we door de ogen van Jacob anders tegen hem aankijken dan eigenlijk zou moeten. En dat is absoluut een verdienste. Ook de vrouwen, met name Laerke Winther Andersen als Hanne en Annie Sophie Byder als Sonja, zetten overtuigende personages neer. Alleen Morten Lützhøft als de wantrouwige politieagent Carl is wat minder op dreef, maar wellicht valt zijn karakter gewoon wat minder op.

Thrillerfans zullen hun hart ophalen aan ‘Murk’ en genieten van een uitstekende cast in een goed uitgewerkt verhaal. Het wekt dan ook geen verbazing dat eind 2008 werd aangekondigd dat ook deze Scandinavische topthriller een Engelstalige remake krijgt.

Hans Geurts