My Name Is Pauli Murray (2021)

Recensie My Name Is Pauli Murray CinemagazineRegie: Julie Cohen, Betsy West | 91 minuten | documentaire | Met: Pauli Murray, Ruth Bader Ginsburg, Eleanor Holmes Norton, Patricia Bell-Scott, Dolores Chandler, Brittney Cooper, Sonia Pressman Fuentes, Tina Lu, Marghretta McBean, Ernest R. Myers, Mary Norris, Rosalind Rosenberg, Karen Rouse Ross, Reggie Sapp, Inez Smith Reid, Chase Strangio, Raquel Willis

Als het gaat om mensenrechtenactivisten, dan wordt Pauli Murray (1910-1985) vaak over het hoofd gezien. Ten onrechte, leren we uit de documentaire ‘My Name is Pauli Murray’ (2021) van Betsy West en Julie Cohen, die hun film openen met het statement ‘You can’t teach American history without talking about Pauli Murray’. Al op vijfjarige leeftijd liet Pauli voor het eerst van zich horen, toen ze protesteerde dat haar opa drie pannenkoeken kreeg van haar oma en zij maar eentje. Vijftien jaar vóór Rosa Parks werd Murray al gearresteerd omdat ze in het ‘whites-only’-deel van de bus had plaatsgenomen. En tien jaar voordat het Hooggerechtshof in de Verenigde Staten de wetgeving inzake ongelijkheid ongedaan maakte, was Murray al een voorvechtster van sociale rechtvaardigheid. Als baanbrekend advocaat, activist, priester en schrijfster gaf ze vorm aan historische rechtszaken en het bewustzijn rond ras- en gendergelijkheid. Want behalve voor de rechten van zwarten streed ze ook voor de gelijke behandeling van vrouwen en was ze een pionier op het gebied van wat we tegenwoordig LHBTI noemen maar waar in de tijd waarin Murray leefde amper oog voor was. Zelf worstelde ze met haar eigen genderidentiteit, waardoor ze als geen ander begreep hoe het was om te leven buiten eerder geaccepteerde categorieën en culturele normen.

Murray vertelt haar indrukwekkende levensverhaal grotendeels in haar eigen woorden; ze was immers een toegewijd memoiresschrijfster. Met haar vooruitstrevende denkbeelden was ze van grote invloed op vele (rechten)studenten, activisten en zelfs op rechters van het Hooggerechtshof in de VS, met name Ruth Bader Ginsburg en Thurgood Marshall. Met haar schat aan eigen levenservaring en heldere inzicht was ze een onuitputtelijke bron van informatie die generaties lang mensen geïnspireerd heeft. West en Cohen stippen fijntjes aan dat Murrays visie zelfs jaren na haar dood nog altijd relevant is, met name op het gebied van de LHBTI-rechten. In 2020 nog paste de American Civil Liberties Union (ACLU) haar ideeën op dat vlak toe. Tegenwoordig wordt het steeds normaler gevonden dat iemand ‘non-binair’ is, maar Murray heeft haar leven lang moeten zoeken naar en strijden voor haar plek. In haar jonge jaren deed ze zich uit veiligheidsoverwegingen vaak voor als een tienerjongen; dankzij haar ranke gestalte en korte haar kwam ze daarmee weg. In een latere fase wilde ze zich zelfs medisch laten onderzoeken, om te ontdekken of er inwendig mannelijke geslachtsorganen aanwezig waren en in brieven aan goede vrienden gaf ze aan het gevoel te hebben in het verkeerde lichaam te leven. Overigens gebruiken we niet uit disrespect maar ter bevordering van de leesbaarheid in deze recensie de aanduiding ‘zij/haar’ en niet ‘hen/zij’; normaliter wordt daarvoor gekeken waar de voorkeur van de persoon in kwestie naar uitgaat, maar dat is in dit geval niet meer te achterhalen.

Een illustratieve anekdote over hoe rechtlijnig en eigengereid Murray was, is die waarin uitgelegd wordt dat ze het met haar leerlingen liever over ‘Negro’ dan over ‘black’ had, terwijl dat voor de jongere generatie juist een verwijzing was naar ‘Uncle Tom’. Maar haar reden om toch een voorkeur te hebben voor ‘Negro’, is dat het woord ‘black’ nooit met hoofdletter geschreven wordt en dus demoraliserend en denigrerend is. Ook tekenend zijn de brieven die de felle Murray schreef naar Eleanor Roosevelt, de echtgenote van de toenmalige president van de VS, waarin ze fulmineerde dat ‘FDR’ een veel te lafhartig beleid voerde ten aanzien van de rechten van Afro-Amerikanen. De twee vrouwen bleven schrijven, herkenden een en ander in elkaar en er ontstond een hechte vriendschap die tientallen jaren duurde en die Murray bovendien in contact bracht met andere politieke kopstukken zoals John F. Kennedy, op wie ze ook weer invloed probeerde uit te oefenen. Maar de strijd bleef er altijd. Of het nou om haar huidskleur of om haar sekse ging. ‘People talk about Jim Crow, well I’m dealing with Jane Crow’, omschreef ze het seksisme waarmee ze regelmatig te maken had. Gedurende haar eerste jaar rechten aan Howard University mocht ze niet eens praten en doorleren op Harvard werd afgeblazen omdat alleen mannen dat mochten, ook al had ze de beste cijfers van iedereen. Wat zouden de heren die toen de scepter zwaaien ervan gevonden hebben als ze zouden horen dat Murray in 2016 haar eigen ‘Pauli Murray College’ op Harvard University heeft gekregen!

De openhartige documentaire ‘My Name is Pauli Murray’ biedt een vrij compleet en indrukwekkend overzicht van wat Murray allemaal voor elkaar heeft gekregen. Zeker voor ons Nederlanders en Belgen, die Murray amper kennen, gaat er een wereld open. Murray was haar tijd mijlenver vooruit en er valt niet in woorden te vatten hoe belangrijk haar rol is geweest voor de rechten van zwarten, vrouwen en vooral voor de LHBTI-gemeenschap. Maar de film vertelt daarnaast ook een soort liefdesgeschiedenis tussen Murray en Irene ‘Renee’ Barlow, haar collega bij advocatenkantoor Paul, Weiss met wie ze nooit samenleefde maar die wel te boek staat als haar grote liefde. We horen flarden uit de brieven die over en weer gingen en lieve woorden die Murray insprak toen ze opnamen maakte voor haar tweede boek vol memoires. Het geeft deze documentaire nét even een wat persoonlijkere touch.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

VOD-release: 1 oktober 2021 (Prime Video)