My Own Private Idaho (1991)

Regie: Gus Van Sant | 102 minuten | drama | Acteurs: River Phoenix, Keanu Reeves, James Russo, Chiara Caselli, Udo Kier, Flea, William Richert, Rodney Harvey, Michael Parker, Jessie Thomas, Grace Zabriskie, Tom Troupe, Sally Curtice, Mickey Cottrell, Robert Lee Pitchlynn

Films die onderwerpen in de taboesfeer aansnijden kunnen al snel rekenen op de sympathie van critici en kijkers; zeker in Amerika , waar de druk om erbij te horen vele malen groter is dan in Nederland en afwijkend gedrag zich door de massacultuur heen moet zien te vechten. Met de hulp van jonge en aansprekende acteurs konden films over tieneronzekerheid (‘Breakfast Club’), transseksualiteit (Boys don’t Cry) en vrouwenmisdaad (Monster) toch een groot publiek bereiken. ‘My Own Private Idaho’ van Gus Van Sant (‘To Die For’, ‘Good Will Hunting’) valt ook in die categorie, met als controversieel element homoseksualiteit. De wisselvallige film wordt gedragen door River Phoenix (1970-1993).

Phoenix groeide op in een religieuze sekte, onderdeel van de reislustige hippiecultuur van de Amerikaanse westkust, waarin de zoektocht van de ouders een prominente plaats innam (ook de jonge Courtney Love vond hierin haar weg naar de top); River en zusje Rain moesten zelfs liedjes op straathoeken gaan zingen om brood op de plank te brengen. Hij was zodoende goed thuis in de setting van MOPI: de smoezelige straten van Portland, waar hij als Mike vereenzaamd op straat slaapt (al dan niet spontaan veroorzaakt door de ziekte narcolepsie), omringd door zoekende zelfkanters. Phoenix is zo’n natuurtalent dat instant sympathie opwekt, met zijn jeugdige onschuld en getormenteerde blik en maakt daarmee indruk. Hij weet niet wat hij verloren heeft omdat hij het nooit gehad heeft en weet ook niet wie hij is. Dit gegeven wordt in de verhaallijn niet uitgewerkt maar straalt af van zijn spel, dat een betere film verdient. MOPI is een hybride brouwsel van Europees aandoende cameravoering en stills, flirts met het zwerversleven en toneel, maar het valt nooit allemaal op zijn plaats.

Ondanks enkele veelbelovende scenes (kampvuur, bezoek aan Mike’s vader, slot) lukt het Van Sant en zijn jonge makkers ook niet de in essentie veelbelovende relatie tussen Mike en Scott uit te bouwen. Phoenix en Reeves kunnen het goed met elkaar vinden, maar zelfs het stempel platonische herenliefde gaat te ver. Daarvoor maakt de film een te gekunstelde indruk en wordt er teveel van de hak op de tak gesprongen.

Zo floepst er plotseling een Italiaanse boerenmeid (Chiara Caselli) tevoorschijn, die tussen Mike en Scott in komt: weg vriendschap, weg illusies van Mike (als ze er al waren). De Shakespeariaanse scènes in een kraakpand zijn zelfs irritant. Phoenix en Reeves worden door Van Sant in allerlei semi-literaire poses gedwongen, waarbij Mike’s slaapziekte een vervreemdende maar verder onbenoemde rol speelt. Jammer voor River, die een rebel met een reden had kunnen zijn, maar niet het goede podium kreeg.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 2.5

Bioscooprelease: 27 maart 1992