Mysterious Masterpiece: Cold Case Torrentius (2016)

Recensie Mysterious Masterpiece CinemagazineRegie: Maarten de Kroon | 69 minuten | documentaire

In het Rijksmuseum hangt een relatief onbekend meesterwerk van een meesterschilder uit de zeventiende eeuw wiens naam bijna niemand kent. Johannes Torrentius had tegenwoordig misschien net zo beroemd kunnen zijn als Rembrandt of Vermeer. Aan een gebrek aan populariteit tijdens zijn productieve leven lag het niet en ook niet aan de tragische wending die het later zou nemen. Immers een beetje tragiek doet de reputatie en de nalatenschap van een kunstenaar vaak goed. Van belang is dan wel dat je nog iets hebt om na te laten. Van Torrentius is slechts een enkel schilderwerk en een aquarel over. De rest van zijn roemruchte werk, waarvan we iets afweten door inventarislijsten, is verbrand of spoorloos verdwenen.

Rondom het leven en werk van Torrentius hangt een zweem van geheimzinnigheid: Was hij een Rozenkruiser? En hoe moeten we zijn berucht losbandige levenswandel rijmen met de oproep tot matigheid in zijn werk ‘Emblematisch stilleven met kan, glas, kruik en breidel’ (1614)? Is het wijsje, waarvan de noten en de tekst onderaan het stilleven zijn afgebeeld, met zijn tritonus (diabolos in musica) misschien een hint naar een dubbele laag in dit, op het eerste gezicht, niet heel opvallend werk?

’Mysterious Masterpiece: Cold Case Torrentius’ laat een keur aan Torrentius kenners aan het woord die maar weinig heel laten van deze interessantdoenerij: Torrentius was niet lid van een verboden mystieke orde, maar schilderde pikante plaatjes op bestelling voor de liefhebber, en verdiende daar een fortuin mee. Daarbij moet gezegd worden dat zijn techniek, voor stillevens in het bijzonder, onovertroffen was, al is het alleen maar omdat we geen idee hebben hoe hij te werk ging.

Een onderzoek naar de productiewijze van ‘Emblematisch stilleven met kan, glas, kruik en breidel’ vormt de rode draad in ‘Mysterious Masterpiece’. In een wel erg mozaïekachtige vertelling verdringen de vele Torrentius-kenners elkaar om in opvallend korte soundbites hun steentje bij te dragen aan het echte geheim, namelijk hoe Torrentius erin slaagde zijn stilleven zo fotografisch te doen lijken, met behulp van experimentele schildermiddelen, en dan schijnbaar ook nog zonder een kwast te gebruiken (op een enkele uitzondering na zijn er geen kwaststreken te zien). Het heeft de schijn dat Torrentius zijn werk als een alchemist op het doek heeft getoverd.

Het is vooral die speurtocht waarbij het schilderij onder de microscoop wordt gelegd, en met röntgenstralen wordt doorgrond, die ‘Mysterious Masterpiece’ een fascinerende documentaire maken.

Alberto Ciaccio

Waardering: 3.5

DVD-release: 20 november 2018