Napoleon (2023)

Regie: Ridley Scott | 158 minuten | actie, avontuur, drama, biografie | Acteurs: Joaquin Phoenix, Vanessa Kirby, Tahar Rahim, Rupert Everett, Mark Bonnar, Paul Rhys, Ben Miles, Riana Duce, Ludivine Sagnier, Edouard Philipponnat, Miles Jupp, Scott Handy, Youssef Kerkour, John Hollingworth, Abubakar Salim, Thom Ashley, Jannis Niewöhner, Julian Rhind-Tutt, John Hodgkinson, Erin Ainsworth, Isabella Brownson, Benjamin Chivers, Sam Meakin, Sinéad Cusack, Harriet Bunton, Charlie Greenwood, Audrey Brisson, Matthew Needham, Sam Crane, Sam Troughton

Als het hoofd van Marie Antoinette op 16 oktober 1793 van de guillotine rolt, kijkt een onbewogen Napoleon Bonaparte (Joaquin Phoenix) toe. Regisseur Sir Ridley Scott doordringt de kijker ervan, zoals hij in ‘1492: Conquest of Paradise’ (1992) Christoffel Columbus en een zoon aanwezig laat zijn bij de verbranding van heidenen door de Spaanse Inquisitie, dat de tijd waarin Napoleon leefde absoluut geen pretje was. Frankrijk dreigt uiteen te vallen door de binnenlandse strijd tussen de revolutionairen en gevaar van buitenaf. De Engelsen hebben de havenstad Toulon al ingenomen. De politieke prominent, Paul Barras (Tahir Rahim) roept de hulp in van brigadier-generaal Napoleon, toen al een berucht militair-strateeg op het gebied van artillerie. Op geslepen wijze lukt het de jonge strateeg om de havenstad te bevrijden. Barras promoveert hem direct tot generaal in het Franse leger. Bovendien geeft de onophoudelijke strijd om de politieke macht in Parijs de ambitieuze generaal steeds meer toegang tot diezelfde macht. En als Napoleon er niet meer van krijgt dan pakt hij deze gewoon.

Maar zijn zucht naar eer en macht, en gevoel van superioriteit, drijven Napoleon in de ogen van Scott en scenarioschrijver David Scarpa ook naar de afgrond. Al mijmerend over zijn grootsheid en liefde voor Josephine (Vanessa Kirby) sterft hij in gevangenschap op het rotseilandje St. Helena. Tot aan het bittere eind ziet hij zichzelf als de grootste Fransman ooit en de verlosser van zijn landgenoten. Net voor de aftiteling smijt Scott nog even met de wrange cijfers van zijn veroverwoede: miljoenen doden. De modernisering in Europa die deze verlichte despoot heeft doorgezet daargelaten, schaart de filmmaker hem zogezegd onder de grootste dictatoren uit de wereldgeschiedenis.

Naast dat de film niet erg subtiel is over de historische plek van Napoleon, is het ook een gekooide komedie over een machtswellusteling en een persoon die geen greintje zelfreflectie heeft. Dit mondt net niet uit in een persiflage van de man, eerder een milde satire over zijn tijd en een Franse elite die op de golven van de Franse Revolutie mee deinden om er zelf beter van te worden en macht te consolideren in een gebroken samenleving. Dat Napoleon zo groot is geworden, zegt daarom ook iets over wat er rond hem zwermde.

De Engelse regisseur en oude rot in het vak van Hollywoodspektakel dat geen superheldenfilm is, volgt nog altijd zijn eigenwijze neus, inclusief talloze historische feiten in de wind slaand. Maar wie had anders verwacht van de man achter ‘Alien’ (1979), ‘The Martian’ (2015) en ‘Gladiator’ (2000)? Stuk voor stuk spektakelfilms, zoals alleen hij ze maakt. Ook bij zijn biografie over de grootste kleine man in de geschiedenis kiest Scott voor vaart en speelplezier, Phoenix en Kirby mogen even hard los als de cast in Ridleys ‘House of Gucci’ (2021) en ‘The Last Duel’ (2021), boven gewichtig drama en historische nauwkeurigheid. En hoewel de flapdrolhumor onaangekondigd kan afleiden, treft Scott met grof hagel schieten net genoeg doelwit op het slagveld van vermakelijk drama en episch wapengekletter.

Roy van Landschoot

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 23 november 2023