Nederland onder water (2022)

Regie: Arthur de Bruin | 60 minuten | documentaire | Originele stemmenast: Gijs Scholten van Aschat

‘Nederland onder water’ is een film die een jaar of dertig geleden moeilijk realiseerbaar zou zijn geweest. Een groot deel van onze waterwegen was toen nog een vervuilde, troebele, troosteloze en soortenarme boel. Gelukkig is er op het gebied van waterkwaliteit veel ten goede veranderd. En met het verdwijnen van veel chemische en toxische stoffen, keerde ook het leven terug in veel Nederlandse rivieren, beken en poelen.

‘Nederland onder water’ is een rijk en veelzijdig portret van onze vaderlandse onderwaternatuur. Regisseur Arthur de Bruin spendeerde vele uren aan, in en onder het water om de mooiste natuurlijke verhalen en taferelen op film vast te leggen. Het resultaat mag er zeker zijn. De film opent met de reis van een jonge paling die als een zilveren, haast doorzichtige schicht elegant door het pikdonkere water glijdt. De vis is bijna aan het einde van een epische reis, die begon in de Sargassozee (de plek waar palingen instinctief heen trekken om te paaien) en uitmondt in de Nederlandse zoetwaterwegen. Hier wordt de paling volwassen, alvorens over een aantal jaren weer naar het westen van de Atlantische Oceaan te vertrekken. Maar om onze rivieren te bereiken, moet de paling eerst nog enkele barrières overwinnen: onze waterkeringen. Gelukkig zijn er op steeds meer plekken speciale vispassages voor de steeds zeldzamere dieren.

De reis van de paling vormt de opmaat naar een visueel bekoorlijke dwarsdoorsnede van de Nederlandse onderwaternatuur. We maken kennis met een aantal van onze mooiste en meest bijzondere zoetwatervissen, van grote jongens als de winde, baars en snoekbaars tot kleinere, meer geheimzinnige soorten als de rivierdonderpad, beekprik (een van de oudste en primitiefste vissen op aarde) en het vetje. Daarnaast zijn we getuige van het paargedrag van de alpenwatersalamander en maken we van heel dichtbij kennis met onze macrofauna: kleine en meestal ongeziene waterbewoners zoals libellenlarven en kokerjuffers die een uitstekende indicator vormen voor de waterkwaliteit van een beek of rivier. Veel van deze diertjes overleven namelijk alleen in schoon en zuurstofrijk water. Ook de watervogels, een onmiskenbaar onderdeel van het Nederlandse landschap, ontbreken natuurlijk niet.

Wat vooral opvalt zijn de fraaie close-ups. Amper vijftien centimeter lange salamanders zijn zo groot en scherp in beeld gebracht dat het bijna imposante waterdraken worden. Ook van de nog kleinere, haast buitenaards aandoende ongewervelde waterdieren zie je zelfs de kleinste lichamelijke details. De mens komt slechts zijdelings aan bod, vooral als recreant die niet weet wat zich onder het wateroppervlak allemaal afspeelt en als medevormgever van het moderne Nederlandse landschap.

‘Nederland onder water’ is een prachtig staaltje filmkunst en absolute reclame voor de Nederlandse natuurfilm. De warme vertelstem van Gijs Scholten van Aschat zorgt voor goed gedoseerde informatie die de film voorziet van een prima context en ‘Nederland onder water’ ook de nodige educatieve meerwaarde geeft. Een absolute aanrader voor iedereen die een wereld in wil duiken die we normaal zelden zien.

Frank Heinen

Waardering: 4

Speciale vertoning: Nature on tour, april 2022
Bioscooprelease: 12 mei 2022