Neil Young Journeys (2011)
Regie: Jonathan Demme | 84 minuten | documentaire, muziek | Met: Neil Young
Als je serieuze muziekliefhebbers vraagt om een lijstje samen te stellen met levende rocklegenden of invloedrijke singer-songwriters is Neil Young waarschijnlijk iemand die veel langs zal komen. De carrière van de man omspant al bijna vijftig jaar en wordt gekenmerkt door een ongemeen grote diversiteit aan muzikale invloeden. Hoewel de Canadees primair wordt geassocieerd met Crosby, Stills, Nash and Young en de sensitieve (country)rocksongs uit de periode waarin de succesalbums ‘After the Gold Rush’ en ‘Harvest’ het levenslicht zagen, bevat zeker een deel van zijn latere werk ook blues-, folk-, hardrock-, en soms zelf heuse techno-invloeden. Het album ‘Trans’ is een goed voorbeeld van zo’n zeldzaam uitstapje naar het elektrospectrum. Young heeft in zijn muziek en interviews ook zijn maatschappijkritische kant nooit verloochend en zich onder meer uitgesproken tegen zaken als de doorgeschoten vercommercialisering van het muzieklandschap, de door George W. Bush gevoerde oorlog in Irak en de onderdrukking van het vrije woord.
‘Neil Young Journeys’ is het laatste deel van het door Jonathan Demme (die vooral eeuwige roem vergaarde met het even indringende als beklemmende meesterwerk ‘The Silence of the Lambs’) geregisseerde drieluik over de vermaarde Canadese zanger en muzikant. ‘Neil Young Journeys’ is qua opzet en vorm een simpele, uitermate basale documentaire. Demme rijdt met Young mee vanuit zijn pittoreske thuisbasis in landelijk Ontario naar het in Toronto gelegen kunsttheater Massey Hall, het gebouw waar hij een show geeft die zijn tournee afsluit. Onderweg stoppen de reizigers op enkele plekken waaraan de Canadese bard nog bijzondere jeugdherinneringen bewaart en komen we dus iets meer te weten over de mens achter het podiumpersonage. Het grootste deel van de documentaire bestaat echter uit livebeelden van het concert in Massey Hall. De getoonde nummers zijn een mix van gouden oudjes als ‘After the Gold Rush’, ‘Ohio’ en ‘I Believe in You’ en nieuwer werk zoals het gitaarjuweeltje ‘Love and War’ of het rauwe ‘Rumblin’. Het repertoire dat Young in Toronto ten gehore brengt is vooral een compilatie van de muziekstijlen die hem de meeste bekendheid hebben gebracht: gevoelige country en folk, afgewisseld met stevige en soms haast ziedende stukjes overrompelende gitaarrock.
Het ontbreken van een begeleidingsband en de uitstraling van Massey Hall zorgen er wel voor dat het optreden uitstekend aansluit bij het gevoel van intimiteit dat ook wordt gecreëerd tijdens de gezamenlijke roadtrip van regisseur en muzikant. Juist omdat Young alleen, slechts vergezeld door zijn gitaar, orgel, mondharmonica en altijd markante stem, op het podium staat en soms letterlijk in (kijk maar naar de speekselsporen op de lens tijdens de vertolking van ‘Hitchhiker’) de camera zingt, komen de muziek en Youngs tekstuele bespiegelingen echt goed op de kijker over. Bovendien is de muziek op de beste momenten ook een akoestische metafoor voor de weidse, vaak mooie, lege en soms triest stemmende panorama’s die op de autoreis door Ontario aan het oog van de kijker en de hoofdpersonen voorbijtrekken. De nijver werkende bulldozers die soms onderweg langskomen staan bijvoorbeeld in zekere zin symbool voor de teloorgang van het oorspronkelijke. Onder meer dit tafereel ontlokt Young een even opvallende als ware uitspraak: “Jammer is het wel, maar je moet je eigenlijk niet te veel zorgen maken over het verlies van vrienden of dingen van vroeger. Ze blijven namelijk wel in het hoofd en hart zitten.” Hoewel soms wel duidelijk wordt dat de tand des tijds langzaamaan een beetje vat begint te krijgen op de vocalen van Young, blijft de Canadees een authentieke rasperformer die op de beste momenten bijna letterlijk een wordt met zijn gitaar.
Het nadeel van ‘Neil Young Journeys’ is dat de film vermoedelijk niet altijd even interessant is voor kijkers die wat minder affiniteit met de artiest en zijn werk hebben. Hoewel de concertbeelden intiem en op een artistiek interessante wijze zijn geschoten, kabbelt de nostalgische autoreis soms wat ongeïnspireerd voort zonder echt serieus de diepte in te gaan. Hoewel ‘Journeys’ voor de fans van Neil Young zeker een mooi en kundig vormgegeven tijdsdocument is, wordt de film uiteindelijk geen portret dat de artiest overstijgt zoals de Metallica-docu ‘Some Kind of Monster’ dat bijvoorbeeld wel was.
Frank Heinen
‘Neil Young Journeys’ verschijnt woensdag 9 januari 2013 op DVD.