Network (1976)

Regie: Sidney Lumet | 121 minuten | drama | Acteurs: Peter Finch, William Holden, Faye Dunaway, Robert Duvall, Wesley Addy, Ned Beatty, Arthur Burghardt, Bill Burrows, John Carpenter, Beatrice Straight, Jordan Charney, Kathy Cronkite, Ed Crowley, Jerome Dempsey, Conchata Ferrell, Gene Gross

Sommige televisiemakers doen álles voor de kijkcijfers. Op 22 januari 1987 was op een aantal regionale televisiezenders in de Amerikaanse staat Pennsylvania live te zien hoe een man zelfmoord pleegde. Deze Robert ‘Budd’ Dwyer werkte als penningmeester bij de senaat. Tegen hem was een gevangenisstraf van 55 jaar en een geldboete van $ 300.000 geëist vanwege zijn betrokkenheid bij een omkoopschandaal. Dwyer, die bleef volhouden onschuldig te zijn, kondigde de dag voor zijn veroordeling een persconferentie aan. Tijdens die bijeenkomst las hij een afscheidsbrief voor, waarna hij zichzelf door het hoofd schoot. Een aantal televisiezenders (en radiostations) deinsde er niet voor terug de gebeurtenissen uit te zenden. Anderen zonden het uit tot vlak voor het fatale moment.

De intelligente en inktzwarte satire ‘Network’ van de briljante regisseur Sidney Lumet gaat in zijn geheel over hoe ver programmamakers durven en willen gaan voor de kijkcijfers. De film toont aan dat ze – letterlijk – over lijken gaan om te scoren en daarbij alle normen en waarden overboord zetten. Howard Beale (Peter Finch), de al op leeftijd zijnde anchorman van het UBS-nieuws, is al enige tijd over de hoogtijdagen van zijn populariteit heen. Als de kijkcijfers steeds verder dalen besluit producent Max Schumacher (William Holden) met pijn in het hart zijn vriend Beale te ontslaan. Beale raakt van dat nieuws compleet over de rooie en is vastberaden van zijn laatste tv-optreden een onvergetelijke te maken; hij kondigt namelijk aan zelfmoord te plegen op de nationale televisie. Kijkcijfers gegarandeerd!

Zijn ontslag is echter onvermijdelijk. Later krijgt hij spijt van zijn uitspraak en smeekt Schumacher om een mogelijkheid zijn excuses te mogen maken. Dit loopt echter in de soep, want Beale zet zichzelf compleet voor gek waardoor ook Schumachers baan op de tocht komt te staan. De ambitieuze Diane Christensen (Faye Dunaway) staat al te trappelen om de taak van producer over te nemen. De tirades van Beale, die zijn ongezouten mening over alles en iedereen geeft, zorgen wonder boven wonder voor een spectaculaire groei van de kijkcijfers. En terwijl de presentator inmiddels rijp is voor een psychiater, grijpt niemand in. Sterker nog, Diane gooit nog wat extra olie op het vuur. De enige die zich om Beale bekommert is Max Schumacher, maar ook hij kan niets doen. Zeker niet aangezien hij een vurige affaire is begonnen met femme fatale Diane…

Notoire televisiekijkers zijn heel simpel te omschrijven: ze houden van schandalen en sensatie, ze hebben een onverklaarbare voorliefde voor lugubere en schokkende beelden en kunnen maar voor korte tijd hun aandacht ergens bij houden. Precies die aspecten worden door scenarioschrijver Paddy Chayefsky (‘Marty’, ‘The Hospital’) en regisseur Sidney Lumet (‘Dog Day Afternoon’, ’12 Angry Men’) op confronterende wijze aan het licht gebracht. Zelden heeft een satire zo zijn doel getroffen als ‘Network’. De soms wat hysterische maar effectieve scènes met Beale worden afgewisseld met de beklemmende, stillere dramatische scènes tussen Max en Diane, waardoor de perfecte balans gevonden is. Lumet en Chayefsky hadden blijkbaar profetische gaven, aangezien twintig jaar na hun film krankzinnige programma’s als die van Jerry Springer miljoenen kijkers trokken. Het sublieme script, dat bekroond werd met een Oscar, kent een verpletterend einde dat de kijker nog lang bijblijft.

De complete cast is uitmuntend. Veteraan William Holden (‘Stalag 17’, ‘Sunset Blvd.’, ‘Sabrina’) speelt een van de beste rollen uit zijn lange carrière als de integere idealist Max Schumacher, die als enige zijn hoofd niet verloren lijkt te hebben maar een roepende in de woestijn is. Hij laat zich inpakken door de charmes van de door de wol geverfde, manipulatieve en bikkelharde Diane, een overtuigende rol van Faye Dunaway die hiermee haar eerste Oscar won. Peter Finch werd de eerste acteur die postuum een Oscar won; hij overleed twee maanden voor de felbegeerde beeldjes werden uitgereikt. Zijn hysterische Howard Beale is gefrustreerd, wanhopig en tot alles in staat. Finch is niet zoveel beter dan Holden, die ook genomineerd was, maar kreeg toch de voorkeur van de stemmers, waarschijnlijk vanwege sentimentele redenen. De bijrollen worden voortreffelijk ingevuld door onder anderen Robert Duvall, Ned Beatty en Beatrice Straight. Ook Straight won een Oscar – opmerkelijk aangezien ze maar vijf minuten in beeld is al de gekwetste vrouw van Max Schumacher.

‘Network’ werd in 1976 alom geprezen en kreeg maar liefst tien Oscarnominaties waarvan er vier werden verzilverd. Desalniettemin ging de meest prestigieuze prijs – die voor beste film – dat jaar naar ‘Rocky’. Geheel onterecht. ‘Network’ biedt een zeer overtuigende kijk in de ‘keuken’ van televisiebazen en het onderwerp is nog altijd actueel. De acteurs zijn geweldig, net als het script vol bijtende spot. Dit ijzersterke drama is verplichte kost voor alle filmliefhebbers!

Patricia Smagge

Waardering: 4.5