Ni chaînes ni maîtres (2024)
Regie: Simon Moutaïrou | 97 minuten | drama | Acteurs: Ibrahima M’Baye, Camille Cottin, Thiandoum Anna Diakhere, Benoît Magimel, Félix Lefebvre, Vassili Schneider, Lancelot Courciéras, Swala Emati, Lazare Minoungou, Marc Barbé, Bass Dhem, Issaka Sawadogo, Amado Komi, Charlotte Saudrais, Odile Sankara
Île de France (Frans-Mauritius), 1759. De suikerrietplantagehouder Eugène Larcenet (Benoît Magimel) laat oren afsnijden en hielen doorsnijden van tot slaaf gemaakte mensen die willen ontsnappen aan het loodzware werk en het gewelddadige regime op de plantage. Massamba Fall (Ibrahima Mbay) kijkt zwijgzaam toe hoe zijn Franse meester lotgenoten voor het leven tekent. Zelf is hij een opzichter op de plantage omdat hij één van de weinigen onder de tot slaafgemaakte mensen is die Frans spreekt. In die zin is hij een meerdere onder de minderen. Daarom is Massamba ook niet erg geliefd onder de anderen.
De stoïcijnse Massamba wil ook dat zijn dochter Mati (Anna Diakhere Thiandoum) Frans leert zodat ze zich kan opwerken binnen het slavensysteem. Echter Mati heeft hier geen boodschap aan. Bovendien ziet ze dat veel andere vrouwen in haar positie worden verkracht. Ze wil zich op het eiland aansluiten bij Marrons, een groep voormalig tot slaaf gemaakte mensen die vrijheid nastreven. Tegen vaderlijk advies in doet Mati dan ook een ontsnappingspoging.
Ondanks pleiten van zijn verlichte zoon Honoré (Félix Lefebvre), die meent dat Mati en Massamba geen beesten maar gelijken zijn en daarom een tweede kans verdienen, stuurt Eugène Larcenet slavenjagers af op zijn gevluchte bezit. Deze keer huurt hij daarvoor de als meedogenloos bekend staande Madame La Victoire (Camille Cottin) en haar twee zoons in, Baptiste (Vassili Schneider) en Joseph (Lancelot Courcieras).
Als Massamba erachter komt dat dit beruchte trio op zijn dochter is gezet, kiest hij voor eigen bloed. Ongewis van elkaar moeten vader en dochter de natuurelementen, wrok en hebzucht van anderen, en de verwarring over hun plek in een steeds verder polariserende wereld, overleven. Nochtans hangt er verandering in de lucht want revolutionaire woorden galmen ook in de spelonken van het bosrijke Mauritius: geen ketens, geen meesters!
Zoals de mens heeft ‘Ni chaînes ni maîtres’ meerdere gezichten. Het is een overlevingsthriller en een historisch drama ineen. Beide aspecten pakken de makers met grote intensiteit aan. Ze visualiseren ideeën over een ver verleden subtiel, tegelijk voelt het aan alsof het zich in het hier en nu afspeelt. Zenuwslopende achtervolgingen worden ongedwongen en soepel afgewisseld met ontmoetingen die over identiteit en vrijheid gaan. Op Île de France hijgt de Franse Revolutie zowel in de nek van de meester als de tot slaaf gemaakte mens. En hoewel aan de verkeerde kant van de geschiedenis heeft ook Madame La Victoire beweegredenen.
Indruk maken ook de lucide beelden van de actie en omgeving van cameraman Antoine Sanier en zonder uitzondering alle acteerprestaties. De sluimerende donkerte in de muziek van Amin Bouhafa maakt het sterk af. Deze driehoek vormt de stevige basis voor de film en geeft genoeg zuurstof aan de fragiele en veranderlijke relaties tussen de personages. Zo komt de onmogelijke situatie van Massamba subtiel en waarachtig tot zijn recht. Want hoe vrij is hij eigenlijk als anderen daar niet in geloven? Naast de levens van Mati en Massamba liggen daarom ook die van de slavenhouders – en jagers op de weegschaal en biedt ‘Ni chaînes ni maîtres’ niet alleen grote en oprechte spanning op actie zonder ook op moreel vlak.
De eerste Franse productie sinds jaren over slavernij, ‘Ni chaînes ni maîtres’ van debuterend regisseur en scenarioschrijver Simon Moutaïrou, barst van het talent en ontroerende vechtlust. Tevens weet Moutaïrou nuancering aan te brengen in hoe verschillende partijen zich handhaafden in het Franse slavensysteem. Dus, hoewel het verhaal gaat over geketende mensen, is ‘Ni chaînes ni maîtres’ geenszins geketend in zijn blik op de mens, eerder pijnlijk ontwapenend.
Roy van Landschoot
Waardering: 4
Bioscoprelease: 21 november 2024